آیا زعفران ایران رونق می‌گیرد؟
به گزارش خبرنگار اقتصادروا، سال گذشته برای نخستین‌بار زعفران به‌عنوان سپرده کالایی در بورس عرضه شد و کشاورزان امکان ذخیره و عرضه استاندارد محصول خود را پیدا کردند. تاکنون نزدیک به ۶ تُن زعفران از کشاورزان تحویل گرفته شده و حدود ۵ تُن از آن در بورس عرضه شده است.
در نخستین گام تحولی مهم در بازار زعفران ایران، سال ۱۴۰۳ برای اولین‌بار در تاریخ بورس کالای کشور، زعفران به‌عنوان سپرده کالایی به‌صورت رسمی پذیرفته و عرضه شد. این اقدام که با هدف سامان‌دهی بازار، شفافیت قیمت‌گذاری و حمایت از کشاورزان انجام شده، امکان ذخیره‌سازی، نگهداری استاندارد و عرضه برنامه‌ریزی‌شده محصول زعفران را برای بهره‌برداران این حوزه فراهم کرده است. بر اساس آمارهای منتشرشده، تاکنون حدود ۶ تُن زعفران باکیفیت از کشاورزان و تولیدکنندگان سراسر کشور در سامانه بورس کالا ثبت و تحویل گرفته شده که از این مقدار، نزدیک به ۵ تُن در قالب عرضه‌های سازمان‌یافته به بازار سرمایه وارد شده است.
این نوآوری مالی نه‌تنها دسترسی مستقیم کشاورزان به بازارهای مالی را تسهیل می‌کند، بلکه با حذف واسطه‌های غیرضروری، سود بیشتری را به چرخه تولید بازمی‌گرداند. از سوی دیگر، استانداردسازی فرآیند تحویل، بسته‌بندی و قیمت‌گذاری زعفران در بورس کالا، به افزایش اعتماد بین‌المللی به این محصول استراتژیک ایرانی و تقویت صادرات آن کمک شایانی خواهد کرد. کارشناسان امیدوارند با تداوم این روند، ایران به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده زعفران جهان (با سهم بیش از ۹۰ درصد از تولید جهانی) بتواند جایگاه خود را در زنجیره ارزش جهانی این کالای باارزش تثبیت کند.
نکته حائز اهمیت، نقش این طرح در مدیریت هوشمندانه عرضه و تقاضاست که از نوسانات بی‌ثبات‌کننده قیمت‌ها جلوگیری کرده و به کشاورزان اجازه می‌دهد متناسب با شرایط بازار، زمان بهینه عرضه محصول خود را انتخاب کنند. این مکانیسم علاوه بر کاهش ریسک‌های مالی برای تولیدکنندگان، بستری امن برای سرمایه‌گذاران بخش کشاورزی ایجاد کرده و افق‌های جدیدی را برای توسعه پایدار این صنعت گشوده است.
به‌طور کلی، این طرح هم مزایای قابل‌توجهی برای رشد این بخش دارد و هم چالش‌هایی که نیازمند توجه ویژه است. افزایش سود کشاورزان، شفافیت و ثبات قیمتی و تثبیت و تقویت جایگاه جهانی ایران از جمله نقاط مثبت این اقدام محسوب می‌شود.
چالش‌های پنهان بورسی شدن زعفران
موفقیت این طرح نیازمند گسترش زیرساخت‌های نگهداری و پردازش زعفران در سطح ملی و جلب مشارکت حداکثری کشاورزان خُرد است. از سوی دیگر، ایجاد انگیزه در میان تقاضاکنندگان و صادرکنندگان زعفران برای استفاده از بورس کالا به‌جای بازار سنتی از دیگر الزامات آن محسوب می‌شود. تحقق این اهداف، نیازمند توجه و سرمایه‌گذاری دولت است.
بخشی از زعفران ایران همچنان از طریق کانال‌های سنتی و قاچاق به فروش می‌رسد که این مسئله می‌تواند اثربخشی بورس کالا را تحت تأثیر قرار دهد. از سوی دیگر، این روند به ضرر کشاورزان و صادرکنندگان تمام خواهد شد. همچنین تحریم‌ها و موانع بانکی ممکن است مانع از بهره‌برداری کامل از پتانسیل صادراتی این طرح شوند.
در نهایت، اگر چالش‌های فوق با سیاست‌گذاری‌های دقیق، ازجمله آموزش کشاورزان، توسعه بیمه محصولات و رایزنی دیپلماتیک برای رفع موانع صادراتی برطرف شود، بورس کالا می‌تواند به موتور محرک صنعت زعفران تبدیل شود. این مدل حتی قابلیت الگوسازی برای سایر محصولات استراتژیک کشاورزی ایران مانند پسته و خرما را دارد و می‌تواند اقتصاد روستایی را متحول کرده و وابستگی به درآمدهای نفتی را کاهش دهد.
در مجموع، این طرح نه‌تنها یک پیروزی اقتصادی، بلکه نمونه‌ای از عبور از اقتصاد سنتی به مدرن است که نشان می‌دهد با به‌کارگیری ابزارهای مالی نوین، می‌توان منابع ملی را به ثروتی پایدار برای نسل‌های آینده تبدیل کرد.
گزارش از: مسعود امیریان، کارشناس بورس