به گزارش خبرنگار اقتصادرَوا، ایران همچنان بخش عمده‌ای از برق خود را از طریق سوخت‌های فسیلی تولید می‌کند، به‌طوری‌که میزان برق تولید شده از این منابع در سال ۲۰۲۲ حدود ۲۳ برابر برق حاصل از انرژی‌های تجدید پذیر بوده است. این آمار نشان می‌دهد که باوجود پیشرفت‌هایی که در حوزه انرژی‌های پاک صورت گرفته، هنوز سهم آن‌ها در سبد تولید برق کشور بسیار محدود است. با این حال، بررسی روند تولید برق از منابع تجدید پذیر طی ۱۴ سال اخیر حاکی از رشد قابل توجه برخی از این منابع است. برای مثال، تولید برق از انرژی خورشیدی در این دوره بیش از ۲ هزار برابر شده و تولید برق از منابع زیستی نیز بیش از ۱۳ برابر افزایش یافته است. این آمارها نشان می‌دهد که ایران ظرفیت بالایی برای توسعه انرژی‌های تجدید پذیر دارد که می‌تواند در حل برخی از مشکلات کشور مانند ناترازی برق و آلودگی محیط زیست نقش مؤثری ایفا کند.

در سطح بین‌المللی، بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته به سمت استفاده بیشتر از انرژی‌های تجدید پذیر حرکت کرده‌اند. این تغییر به دلایل مختلفی از جمله کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، پایداری منابع و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی صورت گرفته است. درحالی‌که منابع تجدید ناپذیر با مشکلاتی نظیر آلودگی محیط زیست، نوسانات قیمت و محدودیت منابع مواجه هستند، انرژی‌های پاک می‌توانند جایگزینی پایدار و کم‌هزینه‌تر برای تأمین برق باشند. ایران به‌عنوان کشوری که منابع گسترده‌ای از انرژی‌های خورشیدی، بادی و برق‌آبی دارد، هنوز سهم ناچیزی از برق خود را از این منابع تأمین می‌کند، اما روندهای اخیر نشان می‌دهد که توسعه این حوزه می‌تواند نقش مهمی در آینده صنعت برق کشور داشته باشد.

تولید برق از منابع تجدید پذیر در ایران عمدتاً از انرژی‌های برق‌آبی، خورشیدی، بادی و زیست‌توده تأمین می‌شود. سهم اصلی این تولید مربوط به برق‌آبی است که در نتیجه توسعه سدسازی‌های کشور شکل گرفته است. بیش از ۹۰ درصد برق تجدید پذیر ایران از نیروگاه‌های برق‌آبی تأمین می‌شود. تولید برق از این منبع طی سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۲۲ از ۷,۲۰۷ گیگاوات ساعت به ۱۳,۶۸۳ گیگاوات ساعت افزایش یافته است. بیشترین مقدار تولید در سال 2019 ثبت شده، اما پس از آن کاهش محسوسی مشاهده می‌شود. این کاهش می‌تواند ناشی از پدیده کم‌آبی و کاهش سطح ذخایر آبی کشور باشد که به دلیل تغییرات اقلیمی و مدیریت ناکارآمد منابع آبی تشدید شده است. کاهش تولید برق‌آبی نشان می‌دهد که تکیه بیش‌ازحد بر این منبع، به‌ویژه در مناطق خشک و کم‌آب، نمی‌تواند یک استراتژی پایدار برای تأمین برق تجدیدپذیر باشد.

با وجود رشد در منبع برق-آبی، انرژی‌های دیگر مانند خورشیدی و بادی نیز توانسته‌اند پیشرفت‌های چشمگیری داشته باشند. تولید برق از انرژی خورشیدی که در سال ۲۰۰۹ تقریباً صفر بود، در سال ۲۰۲۲ به ۶۲۰ گیگاوات ساعت رسید که نشان از ظرفیت قابل توجه این منبع در تأمین انرژی دارد. همچنین، میزان برق تولید شده از انرژی بادی در این مدت بیش از ۳ برابر شده و به ۷۵۹ گیگاوات ساعت رسیده است. انرژی زیستی نیز اگرچه سهم کوچکی از تولید برق کشور دارد، اما رشد ۱۳ برابری آن نشان از پتانسیل‌های بالقوه برای توسعه این بخش دارد.

درمقابل، وابستگی به سوخت‌های فسیلی همچنان در بخش برق کشور بسیار بالاست. میزان برق تولید شده از منابع تجدید ناپذیر طی این دوره از ۲۱۴ هزار گیگاوات ساعت به بیش از ۳۳۹ هزار گیگاوات ساعت افزایش یافته که نشان‌دهنده رشد ۵۹ درصدی تولید برق از این منابع است. در سال ۲۰۲۲، میزان برق تولید شده از سوخت‌های فسیلی بیش از ۲۲ برابر برق تولید شده از منابع تجدید پذیر بود. این اختلاف چشمگیر نشان می‌دهد که باوجود رشد انرژی‌های پاک، هنوز مسیر طولانی برای کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی وجود دارد.

چالش‌های مربوط به ناترازی برق یکی از مشکلات اساسی کشور در سال‌های اخیر بوده است و بررسی داده‌های صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهد که ایران ظرفیت بالایی برای افزایش سهم انرژی‌های تجدید پذیر در تأمین برق دارد. اگرچه در برخی سال‌ها، مانند ۲۰۱۹، میزان تولید برق تجدید پذیر به اوج خود رسید، اما در سال‌های اخیر کاهش یافت که نشان‌دهنده نوسانات و مشکلات در سیاست‌گذاری این حوزه است. سرمایه‌گذاری در توسعه انرژی‌های تجدید پذیر نه‌تنها می‌تواند به کاهش آلودگی محیط زیست کمک کند، بلکه از نوسانات قیمت سوخت‌های فسیلی و چالش‌های تأمین انرژی در آینده نیز جلوگیری خواهد کرد. گذار از منابع تجدید ناپذیر به منابع پایدار می‌تواند یکی از راهکارهای کلیدی برای ایجاد تعادل در بازار انرژی و افزایش امنیت انرژی کشور باشد.