زمین‌ها تشنه تر از دیروز
به گزارش خبرنگار اقتصادرَوا، گزارش جدید منتشر شده از وضعیت سدها و بارندگی‌های کشور تا تاریخ ۲۳ فروردین ۱۴۰۴، نشان‌دهنده کاهش چشمگیر در حجم ذخایر آبی و میزان بارندگی نسبت به سال گذشته و میانگین بلندمدت است. این وضعیت، زنگ خطری جدی برای مدیریت منابع آبی، کشاورزی و تأمین آب شرب کشور به شمار می‌رود و نشان‌دهنده افزایش فشارها بر سیستم‌های آبی کشور است. اگر این روند ادامه یابد، مشکلات زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی متعددی در انتظار کشور خواهد بود.
بررسی داده‌های مربوط به مخازن سدهای کشور نشان می‌دهد که حجم آب موجود در مخازن سدهای کشور تا ۲۳ فروردین ۱۴۰۴ به ۲۵/۸۷ میلیارد مترمکعب رسیده که نسبت به سال گذشته (۳۰.۷۶ میلیارد مترمکعب) ۱۶ درصد کاهش یافته است. از موارد قابل اشاره، سد زاینده‌رود در اصفهان است که با حجم آب ۲۷۵ میلیون مترمکعب، تنها ۲۲ درصد از ظرفیت خود را پر دارد. این رقم نسبت به سال گذشته، کاهش ۲۴ درصدی را نشان می‌دهد.
زنجیره سدهای کارون، که از منابع کلیدی تأمین آب و برق خوزستان است، با مجموع آب ۸۴۵۴ میلیون مترمکعب، تنها حدود ۶۹ درصد از ظرفیت خود را پر دارد و نسبت به سال گذشته با کاهش نسبی مواجه بوده است.
چهار سد مهم استان تهران مجموعاً ۶۱۲ میلیون مترمکعب ، تنها ۸۰ درصد ظرفیت آن‌هاست و این میزان نسبت به سال قبل کاهش یافته است.این وضعیت نه تنها تأمین آب شرب را با بحران مواجه کرده، بلکه بر بخش کشاورزی، که وابسته به آب است، فشار زیادی وارد می‌کند. کاهش حجم ذخایر آب در سدهای کشاورزی، مخصوصاً در مناطق مرکزی و جنوبی کشور، می‌تواند به کاهش تولید محصولات کشاورزی و افزایش قیمت مواد غذایی منجر شود.
برخی از سدها، نظیر سد خدا آفرین در آذربایجان شرقی، با وجود پرشدگی ۴۲ درصدی، نسبت به سال قبل ۱۰۵ درصد افزایش در ذخایر آبی و یا سد چاه نیمه‌ها در سیستان و بلوچستان با پرشدگی ۱۶درصدی و افزایش ۴۰۰ درصدی نسبت به پارسال خود تجربه کرده‌اند .
کاهش بارندگی در سراسر کشور
بارش‌های جوی در سراسر کشور نیز به شدت کاهش یافته است. بر اساس آمار، ارتفاع کل ریزش‌های جوی کشور از اول مهر تا ۲۳ فروردین ۱۴۰۴ معادل ۱۲۹.۹ میلی‌متر بوده که نسبت به میانگین دوره‌های مشابه درازمدت ( ۲۰۰.۲ میلی‌متر) ۳۵ درصد کاهش و نسبت به دوره مشابه سال آبی گذشته (۱۶۵.۱ میلی‌متر) ۲۱ درصد کاهش داشته است. این کاهش بارندگی تأثیر مستقیمی بر کاهش ورودی آب به سدها و مخازن دارد و به شدت بر منابع آبی کشور فشار وارد می‌کند. اگر این روند ادامه یابد، ممکن است کشور با بحران‌های آبی شدیدتری در آینده نزدیک مواجه شود.
استان‌های مختلف در بررسی وضعیت بارش در سطح کشور شرایط متفاوتی را تجربه می‌کنند.
استان‌های جنوبی نظیر هرمزگان و سیستان و بلوچستان با میزان بارندگی به ترتیب ۳۲.۹ و ۱۹.۶ میلی‌متر و کاهش ۸۰ و ۷۶ درصدی نسبت به متوسط بلندمدت در صدر قرار دارند. در استان اصفهان، میزان بارندگی تجمعی تنها ۸۰.۱ میلی‌متر بوده که نسبت به میانگین بلندمدت ۳۸ درصد کاهش نشان می‌دهد. در استان‌هایی مانند گیلان، که معمولاً بارندگی بیشتری دارند، نسبت به متوسط بلندمدت ۱۴ درصد افزایش بارندگی را شاهد بودیم و این استان همچنان بالاترین میزان بارندگی کشور را با ۶۶۴.۸ میلی‌متر به خود اختصاص داده است.
کاهش قابل توجه منابع آبی و بارندگی، پیامدهای گسترده‌ای برای کشور به همراه دارد. تنش‌های اجتماعی و زیست‌محیطی (کمبود آب می‌تواند منجر به مهاجرت، تشدید اختلافات محلی بر سر منابع و تخریب زیستگاه‌های طبیعی شود) از این دست موارد است. بنابراین، مدیریت بهینه منابع آبی و اتخاذ تدابیر مناسب برای مقابله با بحران‌های آبی امری ضروری است تا از تبعات منفی این وضعیت جلوگیری شود.