صنعت حمل‌ونقل یکی از مهم‌ترین بخش‌های تولید در کشور است که امروز یکی از حیاتی‌ترین مسئولیت‌های اقتصاد کشور را بر عهده دارد. صنعت تایر نیز پا به پای این صنعت، در حمل‌ونقل کشور تأثیرگذار است و در حقیقت همانند پا برای صنعت حمل‌ونقل عمل می‌کند. ایمنی رانندگان، مصرف سوخت خودروها و استهلاک خودروها، همه و همه با این صنعت مهم گره خورده‌اند.
میزان تولید تایر در جهان در سال‌های اخیر روندی صعودی را تجربه کرده است و انتظار می‌رود تا سال ۲۰۲۸ این رشد تولید و تجارت تایر همچنان ادامه یابد. میزان تولید تایر در سال ۲۰۲۳ حدود ۲۲ میلیون تن بوده و در سال ۲۰۲۴ حدود ۲۳ میلیون تن برآورد می‌شود. این سطح از رشد، نشان از اهمیت این کالا در جهان دارد. افزایش تقاضا برای خودروهای شخصی و تجاری، توسعه بازار تایرهای الکتریکی، تایرهای سبز و پیشرفت‌های تکنولوژیکی در فرآیند تولید، از جمله عوامل تأثیرگذار بر بازار تایر در سال‌های اخیر هستند. در همین راستا، انتظار می‌رود تا پایان دهه ۲۰، رشد تولید و تجارت تایر همچنان ادامه یابد.

چین، آمریکا و ژاپن به ترتیب بزرگ‌ترین تولیدکنندگان تایر در دنیا هستند. پس از آن‌ها نیز هند، آلمان، برزیل و کره‌ جنوبی جزو تولیدکنندگان برتر تایر در جهان به شمار می‌آیند. نکته جالب این است که چین بزرگ‌ترین صادرکننده تایر و آمریکا بزرگ‌ترین واردکننده آن است. این دو کشور در مجموع حدود ۲۰ میلیارد دلار کالای تایر را صادر و وارد می‌کنند.

صنعت تایر ایران در سال ۱۳۳۷ با تأسیس اولین کارخانه «کیان‌تایر» آغاز به کار کرد. این کارخانه با همکاری و سرمایه‌گذاری شرکت بی.اف.گودریچ آمریکا شروع به فعالیت کرد و به تولید تایرهای بایاس نخی پرداخت. پس از آن نیز کارخانه‌های دیگری با همکاری کمپانی‌های برتر جهانی احداث شدند و به تولید تایر پرداختند.

عمده این شرکت‌ها به تولید تایرهای بایاس می‌پرداختند. تایرهای بایاس تحمل وزنی بالا و مقاومت لغزشی زیادی دارند که آن‌ها را برای استفاده در وسایل نقلیه سنگین و ماشین‌آلات کشاورزی مناسب می‌سازد. در آن زمان نیز تعداد خودروهای شخصی اندک بود و عمده نیاز تایر مربوط به وسایل نقلیه سنگین و ماشین‌آلات کشاورزی بود.

امروزه نیز شرکت صنعتی بارز با تولید ۱۲۷ هزار تن تایر، بزرگ‌ترین تولیدکننده این محصول در کشور است (سال ۱۴۰۲). همچنین این شرکت سه طرح توسعه در دست اجرا دارد که دو طرح آن مربوط به توسعه کارخانه‌های کرمان و کردستان است و در مجموع ۵۸ هزار تن به ظرفیت تولید این شرکت می‌افزاید. طرح توسعه سوم نیز احداث کارخانه لرستان است که حدود ۵۰ هزار تن ظرفیت تولید دارد. این طرح‌های توسعه نشان از تلاش بارز برای افزایش سهم خود در بازار تقاضای تایر دارد. پس از بارز نیز شرکت‌های کویر تایر و لاستیک یزد با تولید به ترتیب ۳۵ و ۳۰ هزار تن در جایگاه دومین و سومین تولیدکننده بزرگ تایر کشور قرار دارند.

در مجموع، در سال ۱۴۰۲ حدود ۳۰۰ هزار تن تایر در کشور تولید شده است که حدود ۲۵۰ هزار تن آن توسط بازار داخل مصرف می‌شود. این در حالی است که مصرف کل کشور حدود ۳۵۰ هزار تن است و ۱۰۰ هزار تن آن از طریق واردات رسمی و غیررسمی تأمین می‌شود. این اختلاف میان تولید و مصرف، نشان‌دهنده اهمیت اجرای طرح‌های توسعه در شرکت‌های تولیدکننده داخلی است. با اجرای طرح‌های توسعه در صنعت تایر، پیش‌بینی می‌شود سهم تولید داخلی در تأمین نیاز کشور افزایش یابد و وابستگی به واردات کاهش پیدا کند.

اکنون این صنعت مهم با چالش‌های متعددی روبه‌رو است. یکی از مهم‌ترین مشکلات آن، قیمت‌گذاری دستوری است که موجب کاهش سودآوری و حتی زیان‌ده شدن شرکت‌های فعال در این حوزه شده است. به‌طور مثال، در سال ۱۴۰۰ مجوز افزایش قیمت تایرسازان مورد تأیید قرار نگرفت، در حالی که تورم مواد اولیه حدود ۷۷ درصد بود. این موضوع، حاشیه سود شرکت‌ها را تا ۳ درصد کاهش داد. ضعف در حاشیه سود باعث شده است که بانک‌های کشور تمایل کمتری برای سرمایه‌گذاری و تأمین سرمایه در گردش این صنعت داشته باشند. تزلزل حاشیه سود و ضعف سرمایه‌گذاری، مشکلات زیادی برای توسعه این صنعت ایجاد کرده که می‌تواند منجر به کاهش تولید و افزایش وابستگی به واردات شود.

یکی دیگر از مشکلات اساسی، وابستگی به واردات مواد اولیه است. با توجه به وضعیت ناپایدار نرخ ارز، تحریم‌ها و مشکلات تخصیص ارز، فرآیند تأمین این مواد با دشواری مواجه شده است. این مسائل می‌تواند هزینه‌های تولید را افزایش داده و رقابت‌پذیری محصولات داخلی را کاهش دهد. علاوه بر این، تایرهای وارداتی ـ به‌ویژه نمونه‌های قاچاق ـ با قیمت‌های پایین‌تر وارد بازار می‌شوند که رقابت را برای تولیدکنندگان داخلی دشوار کرده و سهم بازار آن‌ها را کاهش می‌دهد.

در مجموع، صنعت تایر ایران برای رشد و پایداری، نیازمند اصلاح نظام قیمت‌گذاری، تسهیل فرآیند صادرات و تأمین پایدار مواد اولیه است. در کنار این اقدامات، حمایت مؤثر نهادهای قانون‌گذار نیز باید همراه این صنعت باشد تا از خطر کاهش تولید مصون بماند.