مهر داغ خوراکی‌ها؛ سبزیجات رکورد زدند
به گزارش اقتصادرَوا، داده‌های مرکز آمار ایران از متوسط قیمت اقلام خوراکی در مناطق شهری کشور در مهر ۱۴۰۴ نشان می‌دهد که نوسانات قیمتی در این ماه با وجود روند نسبتاً کنترل‌شده در برخی گروه‌ها، در برخی دیگر از اقلام به‌ویژه سبزیجات، میوه‌ها و پروتئین‌ها شدت گرفته است. داده‌ها بیانگر آن است که از میان ۵۳ قلم کالای خوراکی منتخب، بیش از ۴۷ درصد از اقلام در مهر نسبت به شهریور افزایش قیمتی بالاتر از نرخ تورم نقطه‌ای داشته‌اند؛ موضوعی که حکایت از تداوم فشار قیمتی در بخش خوراکی‌ها دارد.
در گروه نان و غلات، افزایش قیمت در ماه مهر نسبت به شهریور ادامه یافت. بیشترین رشد مربوط به «برنج خارجی درجه‌یک» با افزایش ۷.۷ درصدی و پس از آن «برنج ایرانی درجه‌یک» با ۶.۴ درصد و «رشته آش» با ۵.۲ درصد رشد بود. در این گروه، روند افزایش قیمت نسبت به ماه قبل تقریباً در تمامی اقلام مشاهده شد و تنها شدت تغییرات متفاوت بود. بر اساس داده‌های سری زمانی، متوسط قیمت هر کیلوگرم برنج ایرانی درجه‌یک از حدود دو میلیون و ۹۶۶ هزار ریال در شهریور به بیش از سه میلیون و ۱۵۷ هزار ریال در مهر رسید، در حالی که قیمت برنج خارجی درجه‌یک از حدود ۹۷۸ هزار ریال به بیش از یک میلیون و ۵۲ هزار ریال افزایش یافت. این افزایش‌های متوالی، در حالی رخ می‌دهد که تغییرات سالانه نیز برای این دو قلم قابل‌توجه بوده است؛ قیمت برنج ایرانی نسبت به مهر سال قبل بیش از ۵۵ درصد و برنج خارجی حدود ۶۲ درصد رشد داشته است.
در گروه گوشت قرمز، سفید و فرآورده‌های آن، نوسان‌های قیمتی چشم‌گیرتر بود. گوشت گاو یا گوساله با رشد ۹.۶ درصدی بیشترین افزایش را نسبت به ماه قبل تجربه کرد و پس از آن ماهی قزل‌آلا با جهشی ۲۳ درصدی در صدر تغییرات قرار گرفت. قیمت هر کیلوگرم گوشت گاو یا گوساله از ۷ میلیون و ۴۱۵ هزار ریال در شهریور به بیش از ۸ میلیون و ۱۲۹ هزار ریال در مهر رسید. در همین حال، گوشت گوسفند نیز با رشد ۴.۷ درصدی به میانگین قیمتی بیش از ۸ میلیون و ۴۴۹ هزار ریال رسید. قیمت مرغ ماشینی نیز که طی ماه‌های گذشته نوسانات شدیدی داشت، در مهر با رشد ۷.۵ درصدی مواجه شد و متوسط قیمت آن از حدود ۱.۳ میلیون و ۳۷۰ هزار ریال به بیش از ۱.۴ میلیون و ۴۰۰ هزار ریال رسید. افزایش قیمت در گروه پروتئین، هم از منظر ماهانه و هم از نظر سالانه محسوس است؛ برای نمونه، ماهی قزل‌آلا در مقایسه با مهر سال قبل بیش از ۱۵۵ درصد گران‌تر شده است که بالاترین نرخ رشد سالانه در میان اقلام خوراکی محسوب می‌شود.
در بخش لبنیات، تخم‌مرغ و روغن نیز روند افزایشی تداوم داشت. بیشترین افزایش نسبت به ماه قبل مربوط به «تخم‌مرغ ماشینی» با رشد ۱۵.۷ درصدی بود. این کالا که در شهریور میانگین قیمت ۸۴۸ هزار ریال داشت، در مهر به ۹۸۱ هزار ریال رسید. خامه پاستوریزه نیز با افزایش ۳.۸ درصدی در جایگاه بعدی قرار گرفت. سایر اقلام لبنی مانند شیر، ماست و دوغ پاستوریزه نیز رشد ملایمی بین ۲ تا ۴ درصد را ثبت کردند. در گروه روغن‌ها، هرچند افزایش‌ها کمتر بود، اما همچنان روند صعودی ادامه دارد؛ قیمت روغن نباتی جامد با رشد ۱.۶ درصدی و روغن مایع با رشد ۱.۹ درصدی مواجه شد. در مقایسه سالانه، قیمت کره پاستوریزه نسبت به مهر سال گذشته ۷۵ درصد افزایش یافته و روغن‌های خوراکی نیز رشد بیش از ۵۰ درصدی را تجربه کرده‌اند.
میوه‌ها و خشکبار از دیگر گروه‌هایی بودند که تغییرات قیمتی قابل‌توجهی را در مهر ثبت کردند. در این گروه، لیموترش با رشد ۴۵.۴ درصدی، بیشترین افزایش ماهانه را در میان تمام اقلام به خود اختصاص داد. پس از آن خربزه با ۱۳.۶ درصد و کشمش پلویی با ۱۰.۹ درصد افزایش در جایگاه‌های بعدی قرار گرفتند. در مقابل، انار تنها میوه‌ای بود که در این گروه با کاهش قیمت همراه شد و نسبت به ماه قبل ۶.۷ درصد افت داشت. در مقیاس سالانه، لیموترش با جهش ۲۵۵ درصدی نسبت به مهر پارسال رکورددار افزایش قیمت است. مغز گردو نیز با رشد ۱۵۵ درصدی و مغز بادام با حدود ۱۳۵ درصد افزایش در صدر تغییرات سالانه خشکبار قرار دارند؛ موضوعی که بیانگر فشار قیمتی مداوم در کالاهای پرکالری و پرمصرف خانوار است.
در گروه سبزیجات و حبوبات، نوسانات قیمتی بیشتر از سایر گروه‌ها بود و بخش قابل‌توجهی از اقلام این گروه رشد دو رقمی داشتند. قیمت کدو سبز در مهر نسبت به شهریور ۵۲.۸ درصد افزایش یافت و بالاترین رشد ماهانه را در میان کل اقلام خوراکی ثبت کرد. پس از آن گوجه‌فرنگی با ۳۰.۹ درصد، سیب‌زمینی با ۲۲.۲ درصد، بادمجان با ۱۱.۶ درصد و خیار با ۱۰.۴ درصد رشد قرار گرفتند. قیمت فلفل دلمه‌ای نیز حدود ۹.۳ درصد افزایش یافت. در مقایسه سالانه، لوبیا چیتی با رشد ۱۵۵ درصدی و نخود با ۱۰۴ درصد افزایش، در صدر تغییرات این گروه قرار دارند. افزایش‌های متوالی در حبوبات و سبزیجات می‌تواند نشانه‌ای از فشار سمت عرضه و اثرات فصلی بر بازار این محصولات باشد.
در گروه قند، شکر و سایر خوراکی‌ها نیز گرچه تغییرات ماهانه محدودتر بود، اما روند عمومی قیمت‌ها افزایشی گزارش شده است. سس گوجه‌فرنگی و سس مایونز به ترتیب با رشد ۳.۹ و ۳.۷ درصدی نسبت به شهریور افزایش یافتند. قیمت رب گوجه‌فرنگی نیز با رشد ۲.۹ درصدی همراه بود. قند و شکر افزایش بسیار جزئی در حدود ۲ درصد داشتند. این گروه از اقلام، به‌ویژه محصولات فرآوری‌شده، نسبت به مهر سال گذشته رشد قیمتی در محدوده ۴۰ تا ۶۰ درصد را ثبت کرده‌اند که عمدتاً ناشی از افزایش هزینه‌های تولید و بسته‌بندی است.
نگاهی به سری زمانی اقلام خوراکی منتخب از آبان سال گذشته تا مهر امسال نشان می‌دهد که بسیاری از کالاهای اصلی خوراکی در تمام ماه‌های سال ۱۴۰۴ روندی صعودی را طی کرده‌اند. در میان اقلام پروتئینی، گوشت قرمز و سفید تقریباً در تمام ماه‌های سال افزایشی بوده‌اند، اگرچه سرعت رشد در فصل تابستان تا حدودی کاهش یافت. در بخش لبنیات و روغن، ثبات نسبی‌تری مشاهده می‌شود، اما سطوح قیمت‌ها نسبت به ابتدای سال بالاتر مانده است. در مقابل، گروه میوه‌ها و سبزیجات نوسان‌های فصلی مشخصی را تجربه کرده‌اند؛ به‌گونه‌ای که در تابستان قیمت خیار، گوجه‌فرنگی و هندوانه افت کرد، اما در شهریور و مهر دوباره روند افزایشی آغاز شد.
از نظر دامنه قیمتی در سطح استان‌ها، داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد که برای اغلب اقلام خوراکی، فاصله بین بیشترین و کمترین متوسط قیمت استانی گسترده است. برای مثال، قیمت برنج ایرانی درجه‌یک در مهر از حدود ۲ میلیون و ۵۶۶ هزار ریال در ارزان‌ترین استان تا بیش از ۳ میلیون و ۵۲۷ هزار ریال در گران‌ترین استان متغیر بوده است. این اختلاف در برخی اقلام نظیر گوشت گوسفند و ماهی قزل‌آلا نیز چشمگیر است. تفاوت‌های منطقه‌ای در هزینه حمل، الگوی مصرف و دسترسی به کالا از جمله عوامل مؤثر بر این شکاف‌های قیمتی عنوان می‌شوند.
در مجموع، مهر تصویری از تداوم رشد قیمت‌ها در بیشتر اقلام خوراکی ارائه می‌دهد. هرچند در برخی گروه‌ها مانند لبنیات و روغن‌ها رشد نسبتاً محدود بوده، اما در گروه‌های سبزیجات، میوه‌ها و پروتئین‌ها افزایش‌های شدیدتری مشاهده می‌شود. ترکیب این روندها باعث شده تا سبد غذایی خانوارهای شهری همچنان تحت‌تأثیر نوسانات ماهانه قرار گیرد. از سوی دیگر، بررسی تغییرات سالانه نشان می‌دهد که بسیاری از کالاها همچنان رشد سه‌رقمی نسبت به سال گذشته دارند، امری که بیانگر عمق بالای تورم خوراکی در کشور است.
به‌طور کلی، داده‌های مهرماه ۱۴۰۴ از میانگین قیمتی ۵۳ قلم کالای خوراکی منتخب نشان می‌دهد که اگرچه روند کلی افزایش قیمت‌ها کندتر از اوج تورمی سال گذشته است، اما هنوز ثبات پایدار در بازار مواد غذایی شکل نگرفته است. دامنه تغییرات گسترده بین استان‌ها، شدت نوسان در اقلام فصلی و افزایش‌های مداوم در کالاهای اساسی نظیر برنج، گوشت و تخم‌مرغ، تصویری از بازار خوراکی‌ها ارائه می‌دهد که بیش از هر چیز نیازمند مدیریت سمت عرضه، سیاست‌های حمایتی هدفمند و کنترل هزینه‌های تولید است. استمرار رشد در شاخص‌های قیمتی این گروه، هشدار می‌دهد که مهار تورم خوراکی هنوز به نقطه اطمینان نرسیده و خانوارها همچنان بار اصلی تورم را در سبد مصرفی خود احساس می‌کنند.