به گزارش خبرنگار اقتصادروا؛ سال ۱۴۰۴ برای صندوق‌های طلا در ایران با شرایطی متفاوت و حتی متضاد نسبت به سال گذشته آغاز شد. در سال ۱۴۰۳ بسیاری از سرمایه‌گذاران شاهد رشدهای شدید قیمت سکه و طلا بودند و صندوق‌های مبتنی بر این دارایی‌ها به‌عنوان یکی از پرسودترین ابزارهای بازار سرمایه شناخته شدند. اما از ابتدای فروردین ۱۴۰۴ ورق برگشت. در پنج ماه نخست سال، بازدهی همه صندوق‌های طلا منفی شد و عملاً هیچ صندوقی از زیان در امان نماند. داده‌های رسمی نشان می‌دهد که از میان بیست و یک صندوق فعال، صندوق گلدیس بیشترین افت را تجربه کرده و صندوق گنج کمترین کاهش را داشته است. در همین دوره، نوسانات نرخ ارز و تخلیه حباب قیمت سکه نقش تعیین‌کننده‌ای در افت صندوق‌ها ایفا کردند، در حالی که بازار جهانی طلا تغییرات چشمگیری نداشت. همین ترکیب شرایط باعث شد سرمایه‌گذاران صندوق‌های طلا، پس از یک سال رویایی، در پنج ماه نخست سال جاری با زیان‌های محسوس مواجه شوند.

اگر روند ماه به ماه بررسی شود، تصویر دقیق‌تری از این افت به دست می‌آید. در فروردین که نخستین ماه فعالیت صندوق‌ها در سال جدید بود، بازدهی تمامی صندوق‌ها منفی شد. بر اساس داده‌های بورس۲۴، تا پایان هفته ششم سال ۱۴۰۴ صندوق گلدیس با حدود ۲۰ درصد کاهش بازدهی منفی‌ترین عملکرد را ثبت کرد، در حالی که صندوق زروان با افت حدود ۱۶.۴ درصد کمترین کاهش را داشت. سایر صندوق‌ها نیز عمدتاً در همین بازه ۱۶ تا ۲۰ درصد منفی بودند. بنابراین برخلاف روایت‌های غیررسمی که از افت‌های نزدیک به ۳۰ درصد سخن می‌گفتند، داده‌های دقیق نشان می‌دهد شدت کاهش‌ها در ابتدای سال در همین محدوده بوده است. دلیل اصلی این وضعیت، ترکیب دو عامل بود: نخست کاهش نسبی نرخ دلار در بازار داخلی که به سرعت خود را در قیمت سکه نشان داد و دوم تخلیه بخشی از حباب سکه که در سال گذشته بسیار بزرگ شده بود. در واقع سکه در پایان ۱۴۰۳ با قیمتی بالاتر از ارزش ذاتی خود معامله می‌شد و همین امر رشد صندوق‌ها را در آن سال شتاب داده بود. با آغاز سال جدید، بازار به سمت تعادل حرکت کرد و این حباب تا حدی تخلیه شد.

اردیبهشت ادامه همین مسیر را تأیید کرد. بازدهی منفی برای همه صندوق‌ها ثبت شد، هرچند دامنه آن اندکی کمتر از ماه قبل بود. صندوق گلدیس باز هم بدترین عملکرد را داشت و در مجموع بیش از ۲۱ درصد منفی شد. در مقابل، صندوق‌هایی مانند زروان و گوهر کمترین زیان را متحمل شدند و افت آن‌ها حدود ۱۷ درصد بود. این داده‌ها نشان می‌دهد که حتی بهترین صندوق‌ها نیز در اردیبهشت نتوانستند سرمایه‌گذاران خود را از زیان حفظ کنند. نوسانات دلار در این ماه همچنان اثرگذار بود و هر بار که نرخ ارز به سمت کاهش حرکت می‌کرد، قیمت واحدهای صندوق‌های طلا نیز ریزش بیشتری را تجربه می‌کرد.

در خرداد و تیر شرایط کمی تغییر کرد. بازار ارز وارد فاز جدیدی شد و شاهد جهش‌هایی در نرخ دلار بودیم که قیمت‌ها را در بازار داخلی طلا نیز بالا برد. بر اساس گزارش‌های رسمی، در تیرماه ۱۴۰۴ میانگین بازدهی صندوق‌های طلا مثبت شد و به حدود ۷.۴ درصد رسید. این اولین بار در سال جاری بود که یک ماه کامل با بازدهی مثبت برای سرمایه‌گذاران این صندوق‌ها همراه شد. این موضوع نشان داد که رابطه تنگاتنگ میان نرخ دلار و بازدهی صندوق‌های طلا همچنان برقرار است. هر زمان دلار در مسیر صعودی قرار می‌گیرد، صندوق‌های طلا هم به سرعت واکنش مثبت نشان می‌دهند. البته این بازدهی مثبت تیر نتوانست زیان سنگین ماه‌های نخست را جبران کند و به همین دلیل بازدهی تجمیعی از ابتدای سال همچنان منفی باقی ماند.

در نیمه مرداد روند هفتگی صندوق‌ها باز هم مثبت شد. گزارش‌های فاندبیس نشان می‌دهد که در هفته منتهی به ۱۵ مرداد همه صندوق‌های طلا سبز شدند و نکته جالب اینکه صندوق گلدیس که پیش‌تر بیشترین افت سالانه را ثبت کرده بود، در این هفته بهترین بازدهی را به دست آورد. این جابه‌جایی نشان می‌دهد صندوق‌هایی که بیشترین افت را تجربه می‌کنند، در دوره‌های بازگشتی کوتاه‌مدت گاهی بیشترین رشد را هم رقم می‌زنند. علاوه بر این، صندوق عیار در همین هفته بیشترین ارزش معاملات را به خود اختصاص داد و تمامی صندوق‌ها با حباب مثبت معامله شدند؛ بیشترین حباب متعلق به زر و کمترین آن مربوط به گنج بود. با این حال، باید توجه داشت که حتی در نیمه مرداد بازدهی تجمیعی سالانه همچنان منفی بود و فقط برخی صندوق‌ها مانند زر به نقطه سربه‌سر رسیدند.

از دید تحلیلی، مهم‌ترین عامل تعیین‌کننده بازدهی صندوق‌های طلا در ایران نرخ ارز است. پس از آن، قیمت جهانی طلا اهمیت دارد. در نهایت، حباب سکه هم هرچند تأثیر عددی کمتری دارد، اما همچنان اثر آماری معنا داری بر بازدهی صندوق‌ها دارد. این موضوع اهمیت ویژه‌ای برای سرمایه‌گذاران دارد، زیرا نشان می‌دهد صرفاً دنبال‌کردن قیمت جهانی طلا برای پیش‌بینی صندوق‌های ایرانی کافی نیست و باید وضعیت دلار و حباب بازار سکه داخلی را نیز مدنظر قرار داد.

بنابراین وقتی دلار در بهار کاهش یافت، صندوق‌ها با افت سنگین مواجه شدند و در تیر و مرداد که دلار مجدداً اوج گرفت، صندوق‌ها هم بازدهی مثبت پیدا کردند. تخلیه حباب سکه نیز نقش مهمی ایفا کرد. در سال ۱۴۰۳ حباب سکه آنقدر بزرگ شده بود که بخشی از رشد قیمت‌ها عملاً بر پایه انتظارات و جو روانی بود. با آغاز ۱۴۰۴ این حباب تا حد زیادی تعدیل شد و همین امر موجب شد حتی در شرایطی که دلار تغییر چندانی نکرده بود، قیمت سکه و در نتیجه واحدهای صندوق‌های طلا کاهش پیدا کنند.

در مجموع پنج ماه نخست سال ۱۴۰۴ را می‌توان دوره‌ای دشوار برای سرمایه‌گذاران صندوق‌های طلا دانست. همه صندوق‌ها زیان‌ده بودند، برخی مانند گلدیس بیش از ۲۰ درصد افت کردند و حتی بهترین صندوق‌ها مانند گنج هم حدود ۲.۷ درصد کاهش بازدهی داشتند. البته تیر و مرداد نشانه‌هایی از بازگشت به مسیر مثبت را نشان دادند، اما هنوز زود است که از تغییر روند قطعی صحبت شود. تجربه این پنج ماه نشان داد که سرمایه‌گذاری در صندوق‌های طلا، برخلاف تصور عمومی مبنی بر اینکه طلا همیشه پناهگاه امنی است، در بازار ایران می‌تواند با زیان‌های جدی همراه باشد، چرا که این صندوق‌ها بیش از هر چیز به نرخ ارز داخلی وابسته‌اند و دلار در ایران بازاری به شدت نوسانی و تحت‌تأثیر عوامل سیاسی و اقتصادی است.

از منظر آینده‌نگری، اگر نرخ دلار در نیمه دوم سال ۱۴۰۴ روند صعودی خود را حفظ کند، امکان بازگشت صندوق‌های طلا به بازدهی مثبت وجود دارد. اما اگر بار دیگر سیاست‌های اقتصادی یا شرایط بازار ارز باعث کاهش نرخ دلار شود، احتمال تداوم زیان در این صندوق‌ها بسیار بالاست. سرمایه‌گذاران باید بدانند که طلا در ایران دیگر تنها بازتاب‌دهنده قیمت جهانی نیست، بلکه بیشتر آیینه‌ای از بازار ارز داخلی است. بنابراین هر استراتژی سرمایه‌گذاری روی صندوق‌های طلا باید همراه با تحلیل دقیق وضعیت دلار و همچنین رصد حباب سکه باشد.

در پایان می‌توان گفت عملکرد صندوق‌های طلا در پنج ماه نخست سال جاری نشان‌دهنده واقعیتی است که نباید نادیده گرفته شود: این صندوق‌ها هرچند ابزار مناسبی برای سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در بازار طلا هستند، اما ریسک‌های خاص خود را دارند و نمی‌توان آن‌ها را بدون بررسی دقیق عوامل بنیادی خرید یا نگه‌داری کرد. سرمایه‌گذارانی که در سال گذشته سودهای کلانی از صندوق‌های طلا برده بودند، امسال در همان صندوق‌ها با زیان‌های جدی روبه‌رو شدند. همین نوسان شدید به‌خوبی نشان می‌دهد که طلا در ایران نه یک پناهگاه بی‌خطر، بلکه یک دارایی پرریسک و پرنوسان است که موفقیت در سرمایه‌گذاری روی آن نیازمند آگاهی، تحلیل و صبر است.

گزارش از: مهدی شاه جلال الدین، کارشناس بازار های مالی