تورم ۴۹.۴ درصدی؛ روایت آبان از گرانی‌ها
به گزارش اقتصادرَوا، شاخص قیمت مصرف‌کننده در آبان ۱۴۰۴ بار دیگر نشان داد که مسیر تورم در اقتصاد ایران همچنان پرنوسان، اما قابل ردیابی از منظر اجزای اصلی سبد مصرفی خانوار است. عدد شاخص کل در این ماه به ۴۱۷.۵ واحد رسید؛ سطحی که نسبت به مهرماه افزایش ۳.۴ درصدی را ثبت کرده و از استمرار فشارهای قیمتی در هر دو بخش خوراکی و غیرخوراکی حکایت دارد. تورم نقطه‌به‌نقطه نیز در سطح ۴۹.۴ درصد گزارش شده که اگرچه هنوز در محدوده بالا قرار دارد، اما نسبت به پیش از آن کاهش ۰.۸ واحد درصدی را تجربه کرده است. این تغییرات در کنار نرخ تورم سالانه ۴۰.۴ درصدی نشان می‌دهد که مسیر میان‌مدت همچنان تحت تأثیر تعدیل‌های قیمتی انباشته قرار دارد، اما شتاب رشد آن نسبت به ماه‌های گذشته اندکی کاهش یافته است.
افزایش ۳.۴ درصدی شاخص کل در آبان عمدتاً از سوی گروه خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات هدایت شده است. این گروه با ضریب اهمیت ۲۸.۸ درصد، تورم ماهانه ۴.۷ درصدی را تجربه کرده و به‌طور معنی‌داری بالاتر از تورم بخش کالاهای غیرخوراکی و خدمات قرار گرفته است. در این گروه، سبد خوراکی‌ها نقش پررنگ‌تری داشته و زیربخش‌های اصلی از جمله میوه و خشکبار، سبزیجات، نان و غلات، شیر و پنیر و تخم‌مرغ و همچنین سایر اقلام پرمصرف خانوار بیشترین اثر را بر افزایش شاخص گذاشته‌اند. رشد ۷.۶ درصدی میوه و خشکبار و افزایش ۷.۸ درصدی قیمت سبزیجات و حبوبات نسبت به ماه قبل از مهم‌ترین عوامل تشدید تورم خوراکی‌ها بوده است. در کنار آن، رشد ۶ درصدی گروه شیر و پنیر و تخم‌مرغ نیز به افزایش فشار قیمتی در خوراکی‌ها کمک کرده است.
در بخش کالاهای غیرخوراکی و خدمات، تورم ماهانه ۲.۶ درصد ثبت شده که اگرچه از خوراکی‌ها کمتر است، هنوز تأثیر قابل‌توجهی بر شاخص کل دارد. گروه مسکن با ضریب اهمیت ۳۳.۹ درصد همچنان اصلی‌ترین محرک در میان اقلام غیرخوراکی است. زیرگروه اجاره، که وزن بسیار بالایی در سبد هزینه دارد، در این ماه رشد ۲.۷ درصدی را تجربه کرده و نشان می‌دهد روند کند اما مداوم افزایش قیمت‌ها در این حوزه ادامه دارد. خدمات تعمیر و نگهداری مسکن نیز در همین ماه حدود ۲.۱ درصد افزایش داشته است.
در سایر گروه‌های غیرخوراکی نیز فشارهای قیمتی کم‌وبیش دیده می‌شود. گروه بهداشت و درمان، با ضریب اهمیت ۶.۶ درصد، تورم ماهانه ۱.۴ درصدی را ثبت کرد؛ هرچند نسبت به ماه‌های پرنوسان گذشته با آرامش بیشتری همراه بوده است. گروه حمل‌ونقل نیز رشد ۲.۵ درصدی را در آبان پشت سر گذاشته که بخش خرید وسایل نقلیه با رشد ۴.۳ درصدی بیشترین اثر را داشته است. بخش استفاده از وسایل نقلیه شخصی نیز ۱.۷ درصد افزایش را ثبت کرده است. در مقابل، خدمات حمل‌ونقل عمومی با وجود رشد محدود، روندی نسبتاً باثبات داشته است.
در حوزه ارتباطات، تورم ماهانه ۱.۵ درصد ثبت شده که همچنان یکی از کم‌نوسان‌ترین گروه‌ها در شاخص به شمار می‌رود. در گروه آموزش، رشد ۴.۱ درصدی دیده می‌شود که با توجه به فصل و تغییرات دوره‌ای در شهریه‌ها و خدمات آموزشی قابل انتظار است. همچنین گروه مبلمان و لوازم خانگی با تورم ۲.۸ درصدی و گروه رستوران و هتل با ۲.۷ درصد در رشد شاخص غیرخوراکی سهم داشته‌اند. در مجموع، میانگین تغییرات گروه‌های غیرخوراکی نشان می‌دهد که اگرچه شدت نوسان‌های این بخش کمتر از خوراکی‌هاست، اما وزن بالای برخی اقلام از جمله مسکن باعث حفظ سطح بالای تورم کل شده است.
تورم نقطه‌به‌نقطه شاخص کل در آبان نشان می‌دهد خانوارهای کشور به‌طور میانگین برای خرید «سبدی مشابه» با سال قبل، ۴۹.۴ درصد هزینه بیشتری پرداخت کرده‌اند. مقایسه با مهرماه نشان‌دهنده کاهش جزئی این نرخ است؛ موضوعی که عمدتاً ناشی از افت نسبی شتاب افزایش قیمت در برخی اقلام پرنوسان است. تورم نقطه‌به‌نقطه خوراکی‌ها با ۶۶.۲ درصد همچنان در سطح بسیار بالا قرار دارد و اختلاف آن با تورم نقطه‌به‌نقطه کالاهای غیرخوراکی و خدمات که ۴۱.۲ درصد است، نشان می‌دهد فشار اصلی بر معیشت خانوار بیشتر از مسیر هزینه‌های خوراکی اعمال می‌شود. در میان خوراکی‌ها، نان و غلات با تورم نقطه‌ای ۱۰۰.۲ درصدی و میوه و خشکبار با ۱۰۸.۳ درصد بیشترین رشد قیمت را نسبت به سال گذشته داشته‌اند.
در مقابل، در بخش خدمات و کالاهای غیرخوراکی، نوسان‌ها به‌مراتب محدودتر بوده است. تورم نقطه به نقطه بخش مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوخت‌ها در سطح ۳۵.۸ درصد گزارش شده که نسبت به گروه خوراکی‌ها پایین‌تر است، اما به دلیل ضریب اهمیت بالا، همچنان اثر قابل‌توجهی بر شاخص کل دارد. بخش بهداشت و درمان نیز نقطه‌به‌نقطه ۴۸.۲ درصد و گروه رستوران و هتل ۴۳ درصد افزایش قیمت را نسبت به سال گذشته تجربه کرده‌اند.
نرخ تورم سالانه در آبان ۴۰.۴ درصد گزارش شده که نسبت به مهرماه ۱.۵ واحد درصد کاهش یافته است. کاهش تورم سالانه نشان می‌دهد اگرچه قیمت‌ها همچنان در سطح بالا قرار دارند، اما روند میان‌مدت تورم در حال تعدیل است. تورم سالانه خوراکی‌ها ۴۶.۲ درصد و تورم سالانه کالاهای غیرخوراکی و خدمات ۳۷.۵ درصد گزارش شده که نشان‌دهنده رفتار متفاوت این دو گروه در افق زمانی بلندمدت‌تر است. ضریب اهمیت خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها در نرخ تورم سالانه ۲۹.۴ درصد و ضریب اهمیت کالاهای غیرخوراکی و خدمات ۷۰.۵ درصد است، بنابراین بیشتری اثرگذاری در بلندمدت همچنان از مسیر کالاهای غیرخوراکی و خدمات اعمال می‌شود.
مقایسه روند زمانی تورم کل کشور از سال ۱۳۹۸ تا آبان ۱۴۰۴ نیز بیانگر دوره‌های متوالی نوسان، تثبیت نسبی و سپس جهش‌های پراکنده است. میانگین تورم ماهانه از ۱ تا ۴ درصد نوسان داشته و در برخی مقاطع نسبتاً کنترل‌شده و در دوره‌هایی مانند نیمه ۱۴۰۳ و ابتدای ۱۴۰۴ شدت بیشتری یافته است. تورم نقطه‌به‌نقطه نیز پس از اوج‌گیری در سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲، در سال ۱۴۰۳ وارد فاز آرام‌تری شده اما در سال ۱۴۰۴ دوباره با فشارهای ناشی از گروه خوراکی‌ها روند صعودی گرفته است.
در بخش شاخص‌های اختصاصی، بررسی رفتار کالاهای بادوام، کم‌دوام و بی‌دوام نشان می‌دهد کالاهای بی‌دوام – که عمدتاً شامل اقلام خوراکی و ضروری هستند – بالاترین تورم را در سطوح ماهانه و نقطه‌به‌نقطه ثبت کرده‌اند. تورم ماهانه کالاهای بی‌دوام ۴.۵ درصد، تورم نقطه‌به‌نقطه آنها ۶۳.۹ درصد و تورم سالانه ۴۵.۱ درصد گزارش شده است. کالاهای بادوام، برخلاف سال ۱۴۰۱ که یکی از محرک‌های اصلی تورم بودند، در آبان‌ماه تورم ماهانه ۲.۸ درصدی و نقطه‌ای ۵۴ درصدی را ثبت کرده‌اند که از شدت نوسان آنها نسبت به گذشته کاسته شده است. کالاهای کم‌دوام نیز با تورم نقطه‌ای ۴۲.۴ درصد و تورم سالانه ۳۴.۱ درصد نسبتاً باثبات‌تر از سایر گروه‌ها عمل کرده‌اند.
شاخص بدون اجاره – که بیانگر تغییرات هزینه کالاها و خدمات بدون اثرگذاری مسکن است – در آبان رشد ۳.۷ درصدی را تجربه کرده و تورم نقطه‌ای آن ۵۷.۲ درصد گزارش شده است. این شاخص معمولاً نوسان بیشتری نسبت به شاخص کل دارد و تغییرات آن بیشتر بازتاب‌دهنده فشارهای فصلی و ناپایدار است.
در مجموع، آبان ۱۴۰۴ ماهی بود که در آن تورم خوراکی‌ها بار دیگر نقش اصلی را در افزایش شاخص ایفا کرد و رشد قیمت‌ها در گروه‌های ناپایدارتر – مانند میوه و سبزی – اثرگذاری قابل‌توجهی بر سبد مصرفی خانوار گذاشت. در مقابل، رشد آرام‌تر بورس خدمات و کالاهای غیرخوراکی تا حدودی از شدت افزایش شاخص کل کاسته و مانع از جهش شدیدتر شده است. با وجود این، اختلاف بالا میان تورم خوراکی‌ها و غیرخوراکی‌ها همچنان نشان‌دهنده فشار معیشتی بیشتر بر دهک‌های کم‌درآمد است؛ هرچند ارزیابی تفصیلی تورم دهک‌ها به دلیل پیچیدگی‌های خاص آن، نیازمند بررسی جداگانه و مستقل است.
با تداوم روند افزایشی در برخی اقلام خوراکی و همچنین پایداری رشد در حوزه خدمات شهری از جمله مسکن و آموزش، مسیر تورم در ماه‌های آینده همچنان تحت تأثیر ترکیب فشارهای ساختاری و تکانه‌های کوتاه‌مدت خواهد بود. تداوم رصد دقیق اجزای تورم و تحلیل سهم هر یک از گروه‌های کالایی و خدماتی می‌تواند تصویر دقیق‌تری از رفتار قیمت‌ها در اقتصاد ایران ارائه دهد و مبنای تصمیم‌سازی‌های سیاستی را تقویت کند.