به گزارش اقتصادرَوا، بنابر اعلام وزیر جهاد کشاورزی، هدفگذاری ۳ میلیارد دلاری برای توسعه همکاری‌های اقتصادی ایران و قزاقستان در تأمین امنیت غذایی نقش مهمی را ایفا می‌کند؛ چراکه طبق توافقات صورت گرفته، میوه، سبزیجات، صیفی‌جات و محصولات گرمسیری مورد نیاز قزاقستان صادر و در مقابل غلات از قزاقستان وارد می‌شود. توسعه فعالیت‌های تجاری، کشت فراسرزمینی، صنایع غذایی، ماشین‌آلات کشاورزی و صادرات سبزی و صیفی به قزاقستان در دستور کار است.

کشت فراسرزمینی به فرآیند کاشت و تولید محصولات کشاورزی در کشوری دیگر و واردات آن به کشور اشاره دارد. این نوع کشت می‌تواند مزایای زیادی داشته باشد و در راستای تحقق امنیت غذایی پایدار، از ارکان آن محسوب می‌شود. بر اساس آمار اعلام شده توسط مجری طرح کشت فراسرزمینی در وزارت جهاد کشاورزی، ۲۲۸ هزار هکتار کشت فراسرزمینی توسط ایرانی‌ها در کشورهای برزیل، غنا، روسیه، ارمنستان، قزاقستان و بلاروس صورت می‌گیرد.

مساحت کشت فراسرزمینی کشور ۲۲۸ هزار هکتار برآورد می‌شود

طبق گفته رضا فتوحی، مجری طرح کشت فراسرزمینی در وزارت جهاد کشاورزی، براساس سند امنیت غذایی پایدار تا سال ۱۴۱۰، ۱۰ میلیون تن از واردات محصولات کشاورزی باید از طریق کشت فراسرزمینی تأمین شود. در حال حاضر مساحت کشت فراسرزمینی کشور ۲۲۸ هزار هکتار برآورد می‌شود و تلاش ما بر ترویج کشت فراسرزمینی است؛ زیرا در برنامه هفتم توسعه آمده است که تا پایان این برنامه کشت فراسرزمینی باید به ۲ میلیون هکتار افزایش یابد. این تکلیفی است که برای وزارت جهاد کشاورزی تعریف شده تا از نیاز کشور به واردات محصولات کشاورزی کاسته شود. علاوه بر کشورهای یادشده، کشت فراسرزمینی بخش خصوصی ایران در کشورهای غنا، ارمنستان و پاکستان نیز برقرار است.

بر اساس اهداف سند دانش بنیان امنیت غذایی، کشت فراسرزمینی به عنوان یکی از راه‌های تأمین غذای مورد نیاز جامعه تبیین شده است. هدف از اجرای این طرح افزایش تولیدات کشاورزی و در عین حال کاهش فشار بر منابع آبی داخلی است.

همچنین بنابر گزارش وزارت جهاد کشاورزی، کشت فراسرزمینی ایران با افزایش ۲۵ درصدی در نیمه دوم سال نسبت به نیمه اول به ۳۰۰ هکتار افزایش یافته و دامنه آن به هشت کشور توسعه یافته است. امنیت غذایی اولویت وزارت جهاد کشاورزی است و در تحقق این امر، تولید داخل از طریق به‌زراعی و به‌نژادی و ارتقای بهره‌وری در استفاده از آب و خاک اولویت دارد. با این حال، با توجه به اینکه سالانه حدود ۳۰ میلیون کالاهای اساسی به کشور وارد می‌شود، در برنامه هفتم توسعه تکلیف شده که تا پایان این برنامه کشت فراسرزمینی به ۲ میلیون هکتار افزایش یابد و تا آن زمان در ایران باید از این محل ۱۰ میلیون تن کالای کشاورزی حاصل شود. دیگر مزیت تقویت کشت فراسرزمینی افزایش ورود آب مجازی است؛ در حال حاضر سالانه حدود ۱۰۰ میلیارد مترمکعب آب مجازی به کشور وارد می‌شود. همچنین کشت فراسرزمینی روشی است که کشورهای توسعه‌یافته جهان مانند آمریکا، چین، هند، عربستان، امارات و ژاپن برای ارتقای امنیت غذایی خود آن را به کار می‌گیرند.

مشاهدات میدانی نشان‌دهنده چالش‌هایی در زمینه کشت فرامرزی است

این در حالی است که مشاهدات میدانی نشان‌دهنده چالش‌هایی نیز هستند. برای مثال، در چند سال گذشته برخی افراد اقدام به سرمایه‌گذاری و احداث گاوداری پرواربندی در گرجستان کردند که متأسفانه با شکست مواجه شدند و سرمایه آن‌ها نابود شد. همچنین در قزاقستان نیز اقداماتی مشابه صورت گرفت که مانع از ورود محصول به ایران شدند. یا در سوریه نیز با چنین مشکلاتی مواجه شدند که نشان‌دهنده ریسک بالای کشت فراسرزمینی است.

بنابراین راه‌حل خروج از چالش‌های امنیت غذایی تنها کشت فراسرزمینی نیست؛ زیرا حتی اگر در کوتاه‌مدت مشکل را برطرف کند، ولی در بلندمدت قابل اجرا نخواهد بود و ممکن است با شکست مواجه شود. همچنین طبق پیش‌بینی‌های صورت گرفته در سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد، جنگ آینده بر سر غذا خواهد بود و در صورت وقوع آن، کشت فراسرزمینی توجیه‌پذیر نخواهد بود؛ چراکه هر کشوری به دنبال حفظ امنیت غذایی خود خواهد بود. در نتیجه بهترین گزینه ارتقای بهره‌وری و بهبود تولیدات مبتنی بر دانش روز می‌باشد.

به نظر می‌رسد که کشت فراسرزمینی نمی‌تواند به عنوان یک راه حل پایدار برای چالش‌های امنیت غذایی در بلندمدت عمل کند. در عوض، تمرکز بر ارتقای بهره‌وری و بهبود تولیدات با استفاده از دانش روز، بهترین گزینه برای تحقق امنیت غذایی پایدار خواهد بود. همچنین، با توجه به پیش‌بینی‌های فائو مبنی بر احتمال بروز جنگ‌های آینده بر سر غذا، کشورها باید به دنبال حفظ امنیت غذایی خود باشند و این مسئله می‌تواند بر قابلیت‌های کشت فراسرزمینی تأثیر منفی بگذارد.