به گزارش اقتصادرَوا، داده‌های مرکز آمار ایران درباره متوسط قیمت اقلام خوراکی منتخب در مناطق شهری کشور نشان می‌دهد که در اردیبهشت ۱۴۰۴، تورم خوراکی‌ها گرچه در سطحی بالاتر از تورم عمومی باقی مانده، اما با تغییراتی در ترکیب کالاهای افزایشی و کاهشی همراه بوده است. این تغییر ترکیب نه به معنای کاهش فشار معیشتی، بلکه بازتابی از تغییرات فصلی، نوسانات ساختاری در بازار، و ناکارآمدی سیاست‌های تنظیمی در برخی حوزه‌هاست.

در صدر کالاهایی که در یک‌ماه گذشته افزایش قیمت داشته‌اند، میوه‌ها و حبوبات قرار گرفته‌اند. قیمت «لیمو ترش» با جهش ۲۶.۱ درصدی نسبت به فروردین، بیشترین افزایش ماهانه را تجربه کرده و پس از آن، «انار» با ۲۳.۴ درصد و «لوبیا چیتی» با ۲۱.۹ درصد در رده‌های بعدی قرار دارند. بررسی داده‌های نقطه‌به‌نقطه نیز نشان می‌دهد که همین اقلام در میان پرشتاب‌ترین کالاها طی یک‌سال اخیر بوده‌اند؛ برای مثال، لوبیا چیتی در مقایسه با اردیبهشت سال گذشته بیش از ۲۰۱ درصد گران شده است.

در سمت دیگر طیف، بازار صیفی‌جات با کاهش قیمت مواجه بوده است. «هندوانه» با افت ۲۵.۶ درصدی، «خیار» با ۱۹ درصد و «سیب‌زمینی» با ۱۵.۴ درصد، در صدر کاهش‌های ماهانه قرار دارند. این افت‌ها بیش از آنکه حاصل مداخله‌های قیمتی یا کنترل بازار باشد، تابعی از فصل برداشت و افزایش عرضه در برخی استان‌هاست. با این حال، در مورد پیاز و سیب‌زمینی، افت قیمت‌ها در اردیبهشت نتوانسته رشد قابل توجه آن‌ها در ماه‌های قبل را خنثی کند؛ چنان‌که سیب‌زمینی همچنان نسبت به سال گذشته بیش از ۱۱۸ درصد گران‌تر است.

در گروه لبنیات و چربی‌ها، نوسان‌هایی با جهت‌های متفاوت مشاهده می‌شود. «شیر خشک» با ۸ درصد و «دوغ پاستوریزه» با ۴.۴ درصد افزایش قیمت نسبت به ماه قبل، بیشترین رشد را در این گروه داشته‌اند، در حالی که «تخم‌مرغ ماشینی» با افتی ۱۱.۳ درصدی و «روغن نباتی جامد» با کاهش ۴.۳ درصدی در مسیر نزولی قرار گرفته‌اند. کاهش قیمت تخم‌مرغ برای دومین ماه پیاپی رخ داده، اما قیمت آن هنوز در مقایسه با زمستان گذشته در سطح بالاتری قرار دارد.

در بازار گوشت، «گوشت گوسفند» و «گوشت گاو» رشدهای محدود و تک‌رقمی را تجربه کرده‌اند. قیمت «مرغ ماشینی» در اردیبهشت با افت ۶.۱ درصدی به میانگین ۹۲۴ هزار تومان در هر کیلو رسید، که می‌تواند تحت‌تأثیر عرضه بالاتر یا تعدیل تقاضا در ماه پس از نوروز باشد. البته ثبات یا تداوم این روند نیازمند بررسی بیشتر و مقایسه با ماه‌های آینده است.

در برخی اقلام غیرپروتئینی اما تورم قابل توجهی دیده می‌شود. «شیرینی خشک»، «ماکارونی»، «رشته آش» و حتی «کنسرو ماهی» در گروه‌هایی قرار دارند که به‌رغم فرآوری، به دلیل وابستگی به مواد اولیه وارداتی یا تغییر در هزینه‌های تولید، افزایش‌هایی میان ۲.۶ تا ۴.۵ درصد را ثبت کرده‌اند. در این میان، شیرینی خشک به بیش از ۱.۹ میلیون تومان در هر کیلو رسیده که از نظر عددی، با برخی اقلام پروتئینی برابری می‌کند.

بررسی قیمت‌های سالانه اما تصویری روشن‌تر از روند بلندمدت ارائه می‌دهد. جز لوبیا چیتی، کالاهایی چون «لیمو ترش» (۱۶۶٪)، «لپه» (۱۲۶٪) و «سیب‌زمینی» (۱۱۸٪) در صدر رشد سالانه قرار دارند. این اقلام، بخش عمده‌ای از رژیم غذایی طبقات متوسط و پایین جامعه را تشکیل می‌دهند و رشد شدید قیمت آن‌ها اثر مستقیمی بر امنیت غذایی دارد. در مقابل، برخی میوه‌ها مانند «خیار» و «پیاز» با کاهش قیمت نسبت به سال گذشته مواجه شده‌اند، که عمدتاً به دلایل فصلی یا شرایط خاص عرضه در سال گذشته بازمی‌گردد.

تورم خوراکی‌ها در اردیبهشت، نه نشانه‌ بحران تازه، بلکه ادامه‌ وضعیتی‌ است که ماه‌هاست به قاعده‌ رفتاری بازار تبدیل شده. اگرچه افزایش قیمت برخی کالاها با منطق فصلی قابل توضیح است و کاهش قیمت برخی دیگر با عرضه مقطعی، اما آن‌چه در لایه زیرین این نوسانات جریان دارد، فرسایش تدریجی توان خرید، بی‌ثباتی تصمیم‌گیری در زنجیره تأمین و نبود افق روشن برای تولیدکننده و مصرف‌کننده است. در چنین شرایطی، هر رشد قیمت الزاماً به معنای فقدان نظارت نیست، و هر افت مقطعی الزاماً حاصل مداخله مؤثر نیست.

مسئله اصلی، ناپایداری در سیاست‌گذاری است؛ ناپایداری‌ای که اجازه نمی‌دهد روندها خوانا باشند، پیش‌بینی‌پذیری شکل بگیرد و بازار از چنگ نوسانات موسمی و سیگنال‌های ناهماهنگ رها شود. سبد خوراکی خانوار، بیش از آن‌که نیازمند برخوردهای واکنشی باشد، نیازمند بازتعریف قواعد بازی است؛ قواعدی که نه تنها ثبات قیمت، بلکه تداوم تولید، اطمینان از دسترسی و سلامت الگوی مصرف را همزمان تأمین کند. تا زمانی که چنین افقی در سیاست‌گذاری دیده نشود، روند تورم خوراکی‌ها—با همه‌ی جابه‌جایی‌ اقلام در صدر و قعر جدول‌ها—همچنان به مسیر خود ادامه خواهد داد.

گزارش از: زینب جمشیدی، کارشناس اقتصادی