سیاست پولی انقباضی ادامه دارد؛ بانک‌ها در بحران نقدینگی
در جدیدترین گزارش بانک مرکزی از عملیات بازار باز منتهی به ۱۵ بهمن ماه، حجم درخواست اعتبارات همچنان در سطح بالایی قرار دارد. طی این هفته، ۲۳ بانک و مؤسسه مالی غیر بانکی مجموعاً ۲۹۹.۳ هزار میلیارد ریال اعتبار درخواست کرده‌اند. هرچند که این رقم نسبت به هفته‌های قبل اندکی کاهش داشته و از ۳۰۰ هزار میلیارد تومان عبور نکرده، اما همچنان در سطح بالایی قرار دارد.
با این حال، بانک مرکزی تنها با ۲۲۷.۲ هزار میلیارد ریال از این درخواست‌ها موافقت کرده که ۷۵.۸ درصد کل تقاضا را شامل می‌شود. نسبت قبولی درخواست‌ها طی ماه‌های اخیر در همین محدوده (حدود ۷۰ درصد) حفظ شده است. از اواخر تابستان تاکنون، بانک مرکزی از تأمین کامل اعتبارات درخواستی بانک‌ها خودداری کرده که این موضوع نشانه‌ای از تداوم سیاست انقباضی این نهاد برای کنترل نقدینگی و تورم است.
فشار نقدینگی در بانک‌ها و افزایش هزینه‌های تأمین مالی
با کاهش میزان تأمین مالی بانک‌ها از طریق بازار باز، تقاضا در بازار بین‌بانکی افزایش یافته است. این روند باعث شده نرخ بهره در این بازار به سقف دالان خود (۲۴ درصد) نزدیک شود. به عبارت دیگر، بانک‌ها برای تأمین نقدینگی با هزینه‌های بیشتری مواجه شده‌اند که در نهایت می‌تواند منجر به افزایش نرخ سود تسهیلات بانکی و کاهش تمایل به دریافت وام شود.
در حراج این هفته، سررسید اعتبارها ۷ روزه بوده و بانک‌های دریافت‌کننده، باید اوراق خود را با نرخ سود سالانه ۲۳ درصد بازخرید کنند. همچنین، در این مدت ۲۲۲.۹ هزار میلیارد ریال از اعتبارات قبلی سررسید شده و بازپرداخت شده است. این موضوع نشان می‌دهد که حجم تعهدات سررسید نشده تقریباً برابر با میزان اعتبار جدید تخصیص داده شده است که بیانگر تعادل نسبی در عملیات بازار باز طی هفته‌های اخیر است.
بازار شبانه؛ تأمین مالی کوتاه‌مدت بانک‌ها
یکی دیگر از ابزارهای بانک مرکزی برای مدیریت نقدینگی بانک‌ها، بازار شبانه یا اعتبارگیری قاعده‌مند است. در این بازار، بانک‌ها می‌توانند با گرو گذاشتن اوراق، طی ۲۴ تا ۴۸ ساعت نقدینگی مورد نیاز خود را تأمین کنند. نرخ بهره در این بازار ۲۴ درصد تعیین شده که بالاتر از نرخ سود عملیات بازار باز است.
در هفته منتهی به ۱۵ بهمن، به‌طور میانگین روزانه حدود ۳۸ همت اعتبارگیری قاعده‌مند انجام شده که نشان از نیاز جدی بانک‌ها به نقدینگی دارد. در روز ۱۰ بهمن، ۶ بانک مجموعاً ۳۸.۷۷ هزار میلیارد تومان اعتبار از این طریق دریافت کرده‌اند، در حالی که در همان روز ۴۱.۴۸ هزار میلیارد تومان سررسید شده است. در ۱۵ بهمن نیز، ۵ بانک ۳۷.۵۲ هزار میلیارد تومان اعتبار دریافت کرده و ۳۸.۱۴ همت سررسید شده است.
این روند نشان می‌دهد که بانک‌ها برای تأمین نقدینگی، علاوه بر بازار باز، به‌شدت به بازار شبانه نیز وابسته شده‌اند که تأییدی بر ادامه وضعیت کسری نقدینگی در نظام بانکی است.