تقابل تجاری یا چانه‌زنی در آستانه ضرب‌الاجل؟
به گزارش خبرنگار اقتصادرَوا، در حالی‌که ایالات متحده در دوره جدید ریاست‌جمهوری ترامپ وارد فاز تهاجمی‌تری در حوزه سیاست خارجی و تجاری شده، تصمیم ناگهانی کاخ سفید برای وضع تعرفه ۳۰ درصدی بر طیف گسترده‌ای از کالاهای وارداتی، به‌ویژه از مبدا اروپا، جرقه بحرانی تازه در روابط فراآتلانتیکی را زده است. اتحادیه اروپا در واکنش، تهدید به اعمال تعرفه‌های تلافی‌جویانه بر کالاهایی به ارزش بیش از ۷۲ میلیارد یورو (حدود ۸۴ میلیارد دلار) کرده و ضرب‌الاجلی تا اول اوت تعیین کرده است؛ فرصتی محدود برای رسیدن به توافق یا آغاز یک رویارویی پرهزینه.
طبق گزارش وال‌استریت ژورنال، کمیسیون اروپا فهرستی از کالاهای حساس و استراتژیک آمریکایی از جمله هواپیماهای تجاری، مشروبات الکلی، قهوه و تجهیزات پزشکی را برای اعمال تعرفه آماده کرده است. در صورتی که واشنگتن از اعمال تعرفه ۳۰ درصدی عقب‌نشینی نکند یا مذاکره‌ای ثمربخش شکل نگیرد، این اقدامات تلافی‌جویانه از اوایل ماه آینده اجرایی خواهد شد.
اتحادیه اروپا آماده واکنش است؛ ابزارهای فشار تجاری روی میز
ماروش شفچوویچ، کمیسیونر روابط نهادی و تجارت اتحادیه اروپا، در موضع‌گیری اخیر خود این تصمیم ترامپ را «تقریباً ممنوع‌کننده» برای تجارت آزاد توصیف کرده و از آمادگی اتحادیه برای استفاده از سازوکارهای قانونی و ابزارهای ضداجباری خبر داده است؛ ابزاری که می‌تواند نه‌تنها کالاهای صادراتی آمریکا بلکه خدمات مالی و فناوری را نیز دربر گیرد.
این نخستین‌بار نیست که اروپا و آمریکا درگیر منازعات تعرفه‌ای می‌شوند. در دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ نیز، اتحادیه اروپا با اعمال تعرفه بر فولاد و آلومینیوم مواجه شد و در پاسخ، تعرفه‌هایی بر محصولات کشاورزی و صنعتی آمریکا اعمال کرد. اما تفاوت فعلی در حجم و دامنه‌ی تعرفه‌هاست. اقدام جدید واشنگتن عملاً زنجیره تأمین گسترده‌ای را هدف گرفته که از صنعت هوافضا تا تجهیزات بیمارستانی را دربر می‌گیرد، و همین موضوع باعث شده حتی متحدان سنتی واشنگتن در اروپا نظیر آلمان، ایتالیا و ایرلند نیز با جدیت به سمت گزینه‌های دفاعی گرایش پیدا کنند.
هزینه‌های اقتصادی و پیامدهای ژئوپلیتیکی
بنا به برآوردهای اولیه مؤسسات اقتصادی اروپایی، اعمال تعرفه‌های جدید می‌تواند منجر به کاهش ۰.۷ درصدی رشد اقتصادی منطقه یورو شود. بازارهایی نظیر فرانسه، آلمان و هلند بیشترین آسیب را از این منازعه خواهند دید. در طرف آمریکایی نیز شرکت‌هایی مانند بویینگ، فورد، جان دیر و صادرکنندگان مواد غذایی ممکن است با واکنش‌های سخت‌گیرانه اروپا مواجه شوند.
با انتشار خبر تهدید اتحادیه اروپا به وضع تعرفه‌های تلافی‌جویانه، بازارهای مالی جهانی بلافاصله واکنش نشان دادند. شاخص Stoxx Europe 600 با کاهش بیش از ۱.۲ درصدی مواجه شد و بازارهای وال‌استریت نیز با افت همزمان در شاخص‌های داوجونز و نزدک آغاز به کار کردند. سرمایه‌گذاران با افزایش احتمال تشدید تنش‌های تجاری میان دو اقتصاد بزرگ جهان، به‌سوی دارایی‌های امن پناه بردند؛ تقاضا برای طلا افزایش یافت و بازده اوراق خزانه‌داری ۱۰ ساله آمریکا کاهش پیدا کرد. در بازار ارز نیز، یورو در برابر دلار تضعیف شد و نشانه‌هایی از افزایش بی‌ثباتی در بازارهای نوظهور مشاهده شد.
تحلیل‌گران نگرانند که اگر ضرب‌الاجل اول اوت بدون نتیجه سپری شود، فضای ریسک‌گریز تشدید شده و جریان خروج سرمایه از بازارهای اروپایی آغاز گردد. این وضعیت می‌تواند نه‌تنها بورس‌ها را تحت فشار بگذارد، بلکه بر بازارهای کالایی، نفت و حتی رمزارزها نیز تأثیر دومینویی بگذارد و به یکی از پرتنش‌ترین تابستان‌های مالی در سال‌های اخیر تبدیل شود.
مذاکرات در سایه ضرب‌الاجل؛ توافق یا تقابل؟
اگرچه اروپایی‌ها تاکنون با لحن هشدارآمیز سخن گفته‌اند، اما مسیر مذاکره هنوز بسته نشده است. بسیاری از کشورها، به‌ویژه آلمان و ایتالیا، همچنان به راه‌حل دیپلماتیک امیدوارند و معتقدند با تعدیل لحن کاخ سفید، می‌توان از یک جنگ تعرفه‌ای تمام‌عیار جلوگیری کرد. در مقابل، کشورهای محافظه‌کارتر نظیر فرانسه خواستار واکنش سخت و قاطع در صورت شکست مذاکرات هستند.
ضرب‌الاجل تعیین‌شده از سوی بروکسل، یک پیام روشن به واشنگتن ارسال کرده است: اروپا آماده گفت‌وگوست، اما در صورت لزوم از ابزارهای تجاری برای دفاع از منافع اقتصادی خود استفاده خواهد کرد.
آزمونی برای تجارت آزاد و اتحاد غربی
بحران جاری، صرفاً یک منازعه تعرفه‌ای نیست. این ماجرا بازتاب‌دهنده‌ی شکاف‌های عمیق‌تری در نظم تجارت بین‌المللی و حتی در ساختار اتحاد غربی پس از جنگ جهانی دوم است. اقدام ترامپ، در واقع آزمونی برای تحمل اروپا در برابر سیاست‌های تجاری آمریکا و ظرفیت این قاره برای حفظ استقلال اقتصادی و سیاسی خود به‌شمار می‌رود.
در شرایطی که رقابت‌های ژئوپلیتیکی با چین در حال تشدید است، وقوع یک جنگ تجاری میان دو شریک تاریخی یعنی اروپا و آمریکا، می‌تواند پیامدهایی فراتر از اقتصاد داشته باشد؛ پیامدهایی که ممکن است نظم تجاری جهانی را در مسیرهای جدیدی قرار دهد و همکاری‌های سنتی را با چالش‌های تازه‌ای روبه‌رو سازد.
اکنون همه چیز به روزهای پیش رو بستگی دارد: یا مذاکره‌ای واقع‌بینانه و سازنده، یا آغاز یکی از جدی‌ترین نبردهای تجاری دو دهه اخیر.
گزارش از: بهنام مهری حسینی، کارشناس بازارهای مالی