
موج گرما در راه است / هشدار به برق و کشاورزی کشور
پیشبینیها حاکی از آن است که از شنبه ۲۸ تا دوشنبه ۳۰ تیرماه، در شمالغرب و ارتفاعات البرز مرکزی، افزایش ابر و احتمال رگبار وجود دارد؛ اما در سایر مناطق کشور، آسمان صاف تا نیمهابری همراه با تداوم هوای گرم پیشبینی میشود.
شرکت توانیر با اشاره به احتمال افزایش دما تا ۵ درجه سانتیگراد در مناطقی از خاورمیانه از جمله ایران، اعلام کرده است که این افزایش دما، تقاضای مصرف برق را بهشدت افزایش داده و بهازای هر یک درجه افزایش دما، ۰.۷ درصد از ظرفیت تولید نیروگاههای حرارتی کاسته میشود. سازمان هواشناسی نیز با صدور هشدار سطح زرد، بر لزوم مدیریت مصرف انرژی و رعایت توصیههای بهداشتی تأکید کرده است.
با توجه به موج گرمای پیشرو و اثرات مستقیم آن بر بخشهای مولد، سازمان هواشناسی و وزارت جهاد کشاورزی، توصیههایی را به کشاورزان، دامداران، گلخانهداران و باغداران سراسر کشور ارائه کردهاند.
با افزایش احتمالی دما، ضروری است که کشاورزان آبیاری محصولات را در ساعات ابتدایی صبح یا ساعات پایانی روز انجام دهند. استفاده از روشهای نوین آبیاری که موجب کاهش تبخیر سطحی آب میشوند، توصیه میشود. همچنین، در صورت امکان، استفاده از سایبان برای محصولات حساس به گرما میتواند به حفظ آنها کمک کند. کنترل آفات و بیماریهایی که در فصول گرم شیوع بیشتری دارند، باید با جدیت و پیوستگی دنبال شود.
دامداران نیز لازم است تأمین مداوم آب آشامیدنی سالم و خنک برای دامها را در اولویت قرار دهند. فضاهای نگهداری دام باید دارای تهویه مناسب باشند و در صورت نیاز، از سایهبان برای خنکسازی محیط استفاده شود. از چرای دام در ساعات اوج گرما، بهویژه بین ساعت ۱۱ صبح تا ۴ بعدازظهر، خودداری شود.
در مورد گلخانهها، با توجه به افزایش دما، تهویه با حداکثر ظرفیت باید انجام گیرد. استفاده از سیستمهای خنککننده مانند پد و فن برای حفظ دمای مطلوب درون گلخانه ضروری است. همچنین، حفظ رطوبت در حد استاندارد و پرهیز از محلولپاشی و کوددهی در ساعات گرم روز توصیه میشود.
در باغات، آبیاری منظم و کافی، بهویژه برای درختان جوان و درختانی که میوه در حال تشکیل و رشد دارند، از اهمیت بالایی برخوردار است. مالچپاشی در پای درختان، به حفظ رطوبت خاک و کاهش دمای ناحیه ریشه کمک شایانی میکند. از انجام هرسهای سنگین در فصول گرم سال باید خودداری شود. پایش مستمر باغها بهمنظور شناسایی و مبارزه بهموقع با آفات و بیماریها، امری حیاتی بهشمار میآید.
با توجه به پیشبینی افزایش دما و کاهش رطوبت، مدیریت دقیق آبیاری و استفاده از روشهای کمفشار و قطرهای برای جلوگیری از هدررفت آب ضروری است. توصیه میشود در ساعات گرم روز، از انجام هرگونه عملیات زراعی تنشزا برای گیاهان خودداری شود. استفاده از کودهای پتاسه و سیلیکاته برای افزایش مقاومت گیاهان در برابر تنشهای گرمایی، پیشنهاد میشود. همچنین بررسی و اطمینان از عملکرد صحیح سیستمهای تهویه و خنککننده در واحدهای تولیدی و انبارهای نگهداری محصولات کشاورزی از اهمیت بالایی برخوردار است. اطلاعرسانی مستمر و بهموقع به کارگران و فعالان بخش کشاورزی در خصوص رعایت نکات ایمنی و بهداشتی و پیشگیری از گرمازدگی نیز مورد تأکید است.
از سوی دیگر، افزایش دما و نوسانات رطوبتی میتواند شرایط را برای شیوع برخی آفات و بیماریهای گیاهی فراهم کند. کشاورزان باید بهطور منظم مزارع خود را پایش کرده و در صورت مشاهده هرگونه علائم غیرعادی، بلافاصله با کارشناسان حفظ نباتات مشورت نمایند. استفاده از روشهای کنترل بیولوژیک و کمخطر باید در اولویت قرار گیرد.
استفاده از مالچهای آلی مانند کاه و کلش یا مالچهای مصنوعی، میتواند در حفظ رطوبت خاک، کاهش دمای سطحی و جلوگیری از تبخیر بیش از حد آب مؤثر باشد. همچنین، بهکارگیری توریهای سایهانداز برای محافظت از گیاهان جوان و حساس در برابر تابش مستقیم نور خورشید توصیه میشود.
در صورت امکان، زمان برداشت محصولات به ساعات خنکتر روز موکول شود. از انباشتن محصولات برداشتشده در معرض نور مستقیم خورشید خودداری کرده و آنها در اسرع وقت به انبارهای خنک و دارای تهویه مناسب منتقل نمایید.
با افزایش دما، سرعت تجزیه مواد آلی خاک نیز بالا میرود. استفاده از کودهای آلی و کمپوست به حفظ ساختار خاک، افزایش ظرفیت نگهداری آب و مواد مغذی و بهبود تهویه کمک میکند. همچنین، پرهیز از شخم بیرویه خاک در فصل گرما میتواند از تخریب ساختار و افزایش تبخیر جلوگیری کند.
در شرایط موج گرمای شدید، فعالیتهای شیلات و آبزیپروری باید با کنترل مداوم کیفیت آب، افزایش تهویه و استفاده از سیستمهای هوادهی، و قرار دادن استخرها و مخازن در سایه یا زیر سایهبانهای حفاظتی انجام شود تا دما و میزان اکسیژن محلول در آب حفظ گردد و از مرگومیر آبزیان جلوگیری شود. همچنین، کاهش میزان تغذیه در ساعات گرم و پایش مستمر سلامت و رفتار آبزیان برای شناسایی سریع استرسهای گرمایی ضروری است. بهکارگیری تکنیکهای مدیریت دما، حفظ جریان آب و صرفهجویی در مصرف آب و انرژی، نقش مهمی در پایداری تولید دارد و باید همزمان با رعایت توصیههای سازمانهای ذیربط انجام شود تا تلفات و خسارات ناشی از گرما به حداقل برسد.
با توجه به افزایش خطر گرمازدگی و خشکسالی، کشاورزان باید نسبت به بیمه محصولات کشاورزی خود اقدام کنند تا در صورت بروز خسارت، بخشی از زیانهای وارده جبران شود.
از سوی دیگر، سازمان هواشناسی برای روز سهشنبه هفته آینده، نسبت به دمای بسیار بالا و خطر گرمازدگی در کشور عراق و مناطق مرزی غربی ایران، بهویژه استان خوزستان، هشدار داده است. گزارشها حاکی از آن است که ماه مرداد با موج گرمای شدید آغاز خواهد شد.
شایان ذکر است که تغییرات اقلیمی ناشی از فعالیتهای انسانی، میتواند در ۵ سال آینده به افزایش سالانه حدود ۱.۵ درجه سانتیگراد در دمای هوای جهان منجر شود. در منطقه خاورمیانه، این افزایش ممکن است در برخی مناطق از جمله بخشهایی از ایران، به ۵ درجه نیز برسد؛ عاملی که مستقیماً بر افزایش تقاضای مصرف برق و کاهش ظرفیت تولید نیروگاههای حرارتی تأثیرگذار است.
در ایران، رکورد دمای هوا اخیراً با ثبت ۴۹.۱ درجه سانتیگراد شکسته شده و شهرهای طبس، خور، زابل، اهواز، بم، صفیآباد دزفول، امیدیه و ایرانشهر، در میان ۱۵ نقطه با بالاترین دمای ثبتشده جهان قرار گرفتهاند.