به گزارش اقتصادرَوا، پالانتیر غول تحلیل داده آمریکایی، با جهشی بی‌سابقه در ارزش سهام خود، به یکی از ستارگان درخشان بازار بورس ایالات متحده تبدیل شده است. این شرکت که زمانی به دلیل فعالیت‌های زیان‌ده و حضور در حوزه‌ای پرمناقشه شناخته می‌شد، اکنون با ارزش سرسام‌آورش، سرمایه‌گذاران را به وجد آورده و تحلیلگران را به تردید واداشته است. این یادداشت به کاوش در ریشه‌های بنیادی پالانتیر، فناوری‌های پیشگامانه آن، جنجال‌های پیرامونش، سبک رهبری غیرمتعارف آن، عوامل پشت پرده موفقیت مالی اخیر و تحول عمیقی که در فرهنگ سیلیکون ولی در جریان است، می‌پردازد.

تأسیس شرکت و مأموریت اصلی

پالانتیر در سال ۲۰۰۳، اندکی پس از حملات ۱۱ سپتامبر، با هدف تقویت امنیت ملی و مبارزه با تروریسم تأسیس شد. این مأموریت در آن زمان برای سیلیکون ولی غیرمعمول بود، جایی که بیشتر بر فناوری‌های مصرفی؛ مانند رسانه‌های اجتماعی تمرکز داشت. بنیان‌گذاران آن از جمله پیتر تیل، سرمایه‌گذار میلیاردر و الکس کارپ، مدیرعامل، دیدگاهی غیرمتعارف داشتند و معتقد بودند که فناوری پیشرفته باید برای تلاش‌های امنیت ملی به کار گرفته شود، مشابه همکاری‌های بخش خصوصی و دولتی در جنگ جهانی دوم و جنگ سرد.

فناوری و کاربردها

پالانتیر در نرم‌افزارهای هوشمندی داده (data intelligence: تبدیل داده‌های خام به اطلاعات معنادار و قابل‌استفاده برای تصمیم‌گیری) تخصص دارد که از هوش مصنوعی برای انجام تحلیل‌های پیچیده و در مقیاس کلان‌داده (big data) استفاده می‌کند. اگرچه مکانیزم دقیق نرم‌افزارهای آن تا حدی مبهم است، اما این نرم‌افزار قادر به تحلیل صدها میلیون نقطه داده (data point) برای شناسایی الگوها و ناکارآمدی‌هاست. کاربردهای آن متنوع است و از عملیات نظامی - مانند تسهیل حملات دقیق پهپادی و کمک به شناسایی رهبران تروریستی مانند اسامه بن لادن - تا استفاده‌های غیرنظامی مانند توزیع واکسن‌های کووید-۱۹، پیشبرد تحقیقات جنایی و کمک به کسب‌وکارهای تجاری برای بهینه‌سازی زنجیره‌های تأمین را شامل می‌شود. توانایی این نرم‌افزار در ارائه سریع بینش‌هایی که پیش‌تر نیاز به تحقیقات دستی گسترده داشتند، آن را به ابزاری پیچیده و کارآمد تبدیل کرده است.

جنجال‌ها و موضع شرکت

فعالیت‌های پالانتیر همواره انتقادات قابل‌توجهی را به خود جلب کرده است، به‌ویژه در زمینه حریم خصوصی داده‌ها و نظارت. جنجال‌های برجسته شامل همکاری با سرویس بهداشت ملی بریتانیا (NHS) است که نگرانی‌هایی درباره دسترسی به سوابق پزشکی شهروندان بریتانیایی ایجاد کرد و همچنین همکاری با مقامات مهاجرتی ایالات متحده برای شناسایی مهاجران غیرقانونی. این شرکت همچنین به دلیل همکاری با نیروهای مسلح اسرائیل که آن را درگیر مناقشات ژئوپلیتیکی کرده، با اعتراضاتی مواجه شده است. با وجود این انتقادات، بنیان‌گذاران و رهبری پالانتیر نه‌تنها عذرخواهی نکرده‌اند، بلکه به طور آشکار از ماهیت جنجالی کار خود استقبال کرده‌اند. مدیرعامل شرکت الکس کارپ که به اظهارات غیرمتعارف و اغلب تحریک‌آمیز خود شناخته می‌شود، صراحتاً اذعان کرده که «محصول ما گاهی برای کشتن افراد استفاده می‌شود». کارپ مکرراً بر مأموریت پالانتیر برای خدمت به مردم آمریکا، حفاظت از حاکمیت ایالات متحده و تأکید بر برتری فناوری غربی تأکید دارد و شرکت را به طور نزدیک با اهداف امنیت ملی ایالات متحده هم‌راستا کرده است.

عملکرد انفجاری سهام و پویایی بازار

طی دو دهه فعالیت، پالانتیر عمدتاً یک شرکت زیان‌ده بود و پس از عرضه عمومی در سال ۲۰۲۰، سهام آن در ارقام تک‌رقمی معامله می‌شد. با این حال، بخت و اقبال آن به طور چشمگیری تغییر کرد و به افزایش فوق‌العاده‌ای در ارزش سهام منجر شد. در سال گذشته (۲۰۲۴)، پالانتیر بهترین عملکرد را در شاخص S&P 500 داشت و سهام آن ۳۴۰ درصد رشد کرد. در آستانه انتخابات ایالات متحده در نوامبر ۲۰۲۴، سهام این شرکت در یک ماه بیش از ۴۰ درصد جهش کرد و ارزش بازار آن را به حدود ۱۴۰ میلیارد دلار رساند که از پیمانکاران دفاعی مطرح مانند لاکهید مارتین پیشی گرفت. در سال جاری (۲۰۲۵)، پالانتیر این روند را ادامه داده و برای دومین سال متوالی به‌عنوان برترین شرکت در شاخص S&P 500 شناخته شده و ارزش‌گذاری آن به بیش از ۴۰۰ میلیارد دلار رسیده است.

عوامل مؤثر بر ارزش‌گذاری دیوانه‌وار

ارزش‌گذاری خارق‌العاده پالانتیر به عوامل متعددی نسبت داده می‌شود. پدیده «سهام میم» (Meme stock): پایگاه وفاداری از معامله‌گران که مشابه طرف‌داران ایلان ماسک برای تسلا، توسط سخنان «میهن‌پرستانه» الکس کارپ جذب شدند، به طور فعال سهام این شرکت را تقویت کرده‌اند. هم‌راستایی با «معامله ترامپ»: پالانتیر به دلیل هم‌سویی با موضوعاتی مانند امنیت ملی، هزینه‌های دفاعی، هوش مصنوعی و مقابله با چین، به طور نزدیک با احتمال پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات مرتبط شده است. نفوذ عمیق در واشنگتن دی‌سی: دهه‌ها لابی‌گری و «درب گردان» کارمندانی که به سمت‌های دولتی منتقل شده‌اند (افراد به طور مداوم بین موقعیت‌های دولتی و بخش خصوصی جابه‌جا می‌شوند)، پالانتیر را در موقعیتی قرار داده که به طور مداوم قراردادهای پرسود دولتی را کسب و تمدید کند. قراردادهای بزرگ: اخیراً پالانتیر یک قرارداد ۱۰ میلیارد دلاری با ارتش ایالات متحده امضا کرده که به‌عنوان بزرگ‌ترین قرارداد نرم‌افزاری تاریخ ارتش ایالات متحده توصیف شده و اعتماد سرمایه‌گذاران را بیش از پیش تقویت کرده است.

«تغییر حال‌وهوا» در سیلیکون ولی

موفقیت پالانتیر در بستر تحول گسترده‌تری در سیلیکون ولی رخ داده، جایی که بی‌میلی تاریخی به همکاری با بخش دفاعی و دولتی جای خود را به تعامل بیشتر داده است. زمینه ژئوپلیتیکی: تشدید درگیری‌های جهانی - از جمله جنگ روسیه و اوکراین، درگیری در غزه و تنش‌های ژئوپلیتیکی میان ایالات متحده و چین - شرکت‌های امنیت ملی و دفاعی را بار دیگر در کانون توجه قرار داده است. تغییر نگرش‌های شرکتی: شرکت‌های بزرگ فناوری مانند مایکروسافت و گوگل اکنون به طور فعال و آشکار همکاری‌های گسترده‌ای با وزارتخانه‌های دولتی ایالات متحده و وزارت دفاع دنبال می‌کنند که در تضاد کامل با مواردی مانند خروج گوگل از یک برنامه پهپادی در سال ۲۰۱۸ به دلیل اعتراضات کارکنان است. بازآرایی سیاسی: در ابتدا برخی از مدیران سیلیکون ولی نسبت به اولین دوره ریاست‌جمهوری ترامپ واکنش منفی نشان دادند، اما تا سال ۲۰۲۴، بسیاری از رهبران اصلی فناوری آشکارا از ترامپ حمایت و برای او سرمایه‌گذاری کردند. این تغییر تا حدی ناشی از نارضایتی از سیاست‌های دولت بایدن، از جمله مقررات دست‌وپاگیر، پرونده‌های ضد انحصار علیه غول‌های فناوری و پیشنهاد مالیات بر سودهای سرمایه‌ای تحقق‌نیافته بود. این پس‌زمینه سیاسی به شدت به رشد پالانتیر کمک کرده است.

نگرانی‌ها درباره ارزش‌گذاری و پایداری آن

با وجود صعود خیره‌کننده پالانتیر، بسیاری از تحلیلگران، دیدگاه‌هایی منفی نسبت به این شرکت دارند و قیمت سهام آن را «بیش از حد بالا» و اساساً جدا از عملکرد مالی‌اش می‌دانند. ارزش‌گذاری این شرکت که از مجموع ارزش بازار شرکت‌های ادوبی و سِیلزفورس فراتر رفته، توسط برخی به‌عنوان حبابی در نظر گرفته می‌شود که محکوم به ترکیدن است. با این حال، شتاب کنونی توسط پایگاه وفادار سرمایه‌گذاران حفظ می‌شود که به چشم‌انداز الکس کارپ و توانایی شرکت در کسب قراردادهای بزرگ اعتقاد دارند، مشابه پویایی بازار تسلا. پایداری ارزش‌گذاری پالانتیر به بازار هوش مصنوعی و تمرکز مداوم بر امنیت ملی وابسته است. در حالی که یک اختلال عمده در بازار هوش مصنوعی (مانند مشکلات دسترسی به انرژی یا پیشرفت‌های قابل‌توجه از سوی رقبایی مانند چین) می‌تواند بر پالانتیر تأثیر بگذارد، چنین رویدادهایی احتمالاً کل بخش فناوری ایالات متحده را تحت‌تأثیر قرار خواهد داد. در رونق کنونی سرمایه‌گذاری در هوش مصنوعی، پالانتیر همچنان به طور قابل‌توجهی از این شرایط بهره‌مند می‌شود.

گزارش از: امیرحسین مستقل، کارشناس اقتصادی