بازگشت اهرمی‌ها؛ از کابوس فروش اجباری تا موتور رشد شاخص‌ها
به گزارش خبرنگار اقتصادروا؛ صندوق‌های اهرمی در چند ماه گذشته تجربه‌ای کم‌سابقه از فشار فروش و بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران را پشت سر گذاشتند. نقطه آغاز این روند، تصمیم کمیته پایش ریسک بازار برای کاهش ضریب اعتباری صندوق‌های اهرمی در اواسط اردیبهشت بود که عملاً قدرت خرید این صندوق‌ها را نصف کرد و باعث شد بسیاری از آن‌ها برای حفظ نسبت‌های پرتفوی خود مجبور به فروش گسترده سهام شوند. این فروش‌های سنگین درست در مقطعی رخ داد که بازار تحت تأثیر فضای پرریسک ناشی از تنش‌های سیاسی و جنگ ۱۲ روزه قرار داشت، بنابراین اثر هم‌زمان این دو عامل، فشار مضاعفی بر شاخص‌ها وارد کرد و قیمت بسیاری از سهم‌ها به محدوده‌های جذاب اما کم‌تقاضا رسید.
پس از این دوره پرنوسان، مجموعه‌ای از سیاست‌های حمایتی از سوی نهادهای ناظر و بازیگران بزرگ بازار به اجرا گذاشته شد تا از ریزش بیشتر جلوگیری شود. مهم‌ترین این اقدامات، بازگشت ضریب اعتباری صندوق‌های اهرمی به سطح قبلی بود که امکان استفاده مجدد این صندوق‌ها از اهرم و افزایش تقاضا در بازار را فراهم کرد. در کنار این اقدام، تزریق منابع توسط صندوق تثبیت بازار سرمایه، به تعادل بخشی بازار کمک کرد. نتیجه این مجموعه اقدامات، کاهش صف‌های فروش و شکل‌گیری تدریجی تقاضا بود؛ وضعیتی که در هفته‌های اخیر باعث شده صندوق‌های اهرمی بار دیگر به مدار رشد بازگردند و به‌عنوان یکی از بازیگران مهم بازار، موتور محرک رشد شاخص‌های کوتاه‌مدت شوند.
عملکرد ماهانه این صندوق‌ها نشان‌دهنده تفاوت چشمگیر در استراتژی‌ها و ترکیب پرتفوی آن‌هاست. صندوق شتاب با بازدهی ۳۳.۹۱ درصدی در صدر جدول قرار گرفت و نشان داد استفاده صحیح از ظرفیت اهرمی و انتخاب سهام بنیادی می‌تواند بازدهی بالایی در دوره بازگشت بازار ایجاد کند. پس از آن، صندوق‌های بیدار و جهش به ترتیب با بازدهی ۲۹.۴۶ و ۲۸.۳۸ درصدی عملکرد قابل‌توجهی داشتند. در مقابل، صندوق پیشران با ۱۴.۴۷ درصد کمترین بازدهی ماهانه را به ثبت رساند. این اختلاف نزدیک به ۲۰ درصدی نشان می‌دهد که مدیریت ریسک و انتخاب دارایی‌ها در شرایط پرنوسان چه اندازه اهمیت دارد و چرا سرمایه‌گذاران باید پیش از ورود به این صندوق‌ها، گزارش‌های عملکرد و ترکیب پرتفوی آن‌ها را با دقت بررسی کنند.
یکی از شاخص‌های مهم در ارزیابی صندوق‌های اهرمی، خالص ارزش دارایی‌ها یا همان NAV آن‌هاست. NAV نشان می‌دهد ارزش واقعی دارایی‌های صندوق در هر واحد سرمایه‌گذاری چقدر است و وقتی قیمت بازار واحدهای صندوق به شکل معناداری بالاتر از NAV معامله می‌شود، به آن حباب مثبت گفته می‌شود. حباب مثبت معمولاً بیانگر تقاضای بالای سرمایه‌گذاران و انتظار برای ادامه رشد بازار است. برعکس، حباب منفی می‌تواند نشانه بی‌اعتمادی یا فشار فروش باشد. در دوره اخیر، بسیاری از صندوق‌ها به دلیل فشار عرضه در محدوده‌های حباب منفی معامله می‌شدند اما با بازگشت بازار، فاصله قیمت و NAV کاهش یافته و حتی برخی صندوق‌ها وارد محدوده حباب مثبت شده‌اند. این موضوع نشان می‌دهد جریان تقاضا بار دیگر فعال شده و سرمایه‌گذاران حاضرند برای در اختیار داشتن واحدهای این صندوق‌ها حتی بالاتر از ارزش واقعی دارایی‌ها پرداخت کنند.
سناریوهای پیش رو برای صندوق‌های اهرمی وابستگی زیادی به متغیرهای کلان بازار دارد. در سناریوی خوش‌بینانه، در صورت تداوم سیاست‌های حمایتی، ثبات نسبی نرخ ارز و کاهش ریسک‌های سیستماتیک (به‌خصوص تنش‌های سیاسی)، می‌توان انتظار داشت NAV این صندوق‌ها همچنان رشد کند و به دنبال آن تقاضا در قیمت‌های بالاتر حفظ شود. این سناریو می‌تواند منجر به ورود مجدد نقدینگی خرد به بازار و تشدید روند صعودی شود. اما در سناریوی محتاطانه، در صورتی که ریسک‌های سیاسی یا اقتصادی دوباره فعال شوند و بازار وارد فاز اصلاح شود، ممکن است صندوق‌های اهرمی به دلیل ماهیت اهرمی خود دوباره با فشار فروش مواجه شوند و NAV آن‌ها کاهش پیدا کند. در این شرایط، احتمال بازگشت حباب منفی وجود دارد و سرمایه‌گذاران باید به ریسک نوسان شدید این ابزارها آگاه باشند.
در مجموع، صندوق‌های اهرمی در حال حاضر در نقطه حساسی قرار دارند؛ نقطه‌ای که می‌تواند به آغاز یک دوره بازدهی پایدارتر منجر شود یا در صورت تشدید ریسک‌های بیرونی، بار دیگر فشار فروش را تجربه کنند. سرمایه‌گذاران حرفه‌ای معمولاً از NAV به‌عنوان معیار تصمیم‌گیری استفاده می‌کنند و در دوره‌هایی که قیمت واحدهای صندوق کمتر از NAV معامله می‌شود، آن را فرصت خرید می‌دانند. در مقابل، حباب مثبت بیش از حد بزرگ می‌تواند سیگنال خروج موقت باشد.
گزارش از: بهنام مهری حسینی، کارشناس بازار های مالی