به گزارش اقتصادروا؛صادرات چین طی سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۴ روندی افزایشی و در عین حال پرنوسان داشته است که نشان‌دهنده‌ی انعطاف‌پذیری این کشور در برابر فشارهای خارجی و تحولات جهانی است. ارزش کل صادرات چین در سال ۲۰۱۵ حدود ۲۷.۲ تریلیون دلار بود و با وجود کاهش به ۱۰.۲ تریلیون دلار در سال ۲۰۱۶ به دلیل کندی اقتصاد جهانی، در سال‌های بعد روند صعودی خود را از سر گرفت و در سال ۲۰۱۷ به ۲۶.۲ تریلیون دلار و در سال ۲۰۱۸ به ۴۹.۲ تریلیون دلار رسید. در سال ۲۰۱۹ با آغاز فشارهای تجاری آمریکا، رشد صادرات تنها ۴.۰ درصد بود و ارزش آن به ۵.۲ تریلیون دلار رسید. سال ۲۰۲۰ تحت تأثیر همه‌گیری کووید-۱۹ و افزایش تقاضا برای تجهیزات پزشکی، با رشد ۶.۳ درصدی ارزش صادرات به ۵۹.۲ تریلیون دلار رسید و در سال ۲۰۲۱ جهشی بی‌سابقه در صادرات رخ داد که ارزش کل صادرات به ۳۶.۳ تریلیون دلار رسید و این افزایش ۷.۲۹ درصدی نسبت به سال قبل عمدتاً ناشی از تقاضای جهانی برای کالاهای فناوری و تجهیزات پزشکی بود. در سال ۲۰۲۲ رشد صادرات ۹.۶ درصد بود و ارزش آن به ۵۹.۳ تریلیون دلار رسید و در سال ۲۰۲۳ به علت رکود جهانی و کاهش تقاضای مصرفی، صادرات ۹.۵ درصد کاهش یافت و به ۳۸.۳ تریلیون دلار رسید، اما در سال ۲۰۲۴ صادرات دوباره با رشد ۹.۵ درصدی به ۵۸.۳ تریلیون دلار رسید که این روند نشان‌دهنده‌ی بازیابی سریع چین پس از رکودها و تمرکز روزافزون آن بر کالاهای فناورانه و سبز است.

کالاهای برتر صادراتی چین
کالاهای برتر صادراتی چین عمدتاً در حوزه‌ی فناوری و تولید با ارزش افزوده‌ی بالا متمرکز بوده‌اند و ده کالای برتر شامل دستگاه‌های تلفن همراه شامل گوشی‌های هوشمند با ارزشی معادل ۹.۲۱۴ میلیارد دلار و سهم ۶ درصدی از کل صادرات، کامپیوترها و خوانندگان نوری با ۷.۱۶۰ میلیارد دلار و سهم ۵.۴ درصد، مدارهای مجتمع و میکرو‌اسمبلی‌ها با ۱۶۰ میلیارد دلار و سهم ۵.۴ درصد، خودروها با ۲.۹۰ میلیارد دلار و سهم ۵.۲ درصد، باتری‌های ذخیره‌ی برق با ۶.۶۶ میلیارد دلار و سهم ۹.۱ درصد، قطعات و لوازم جانبی خودرو با ۷.۵۶ میلیارد دلار و سهم ۶.۱ درصد، دیودها و نیمه‌رساناهای خورشیدی با ۲.۴۸ میلیارد دلار و سهم ۳.۱ درصد، مبدل‌های الکتریکی و واحدهای قدرت با ۴.۴۶ میلیارد دلار و سهم ۳.۱ درصد، نمایشگرهای صفحه‌تخت با ۳.۴۵ میلیارد دلار و سهم ۳.۱ درصد و نفت خام فرآوری‌شده با ۴.۴۲ میلیارد دلار و سهم ۲.۱ درصد بوده‌اند که این کالاها عمدتاً در بخش‌های الکترونیک و انرژی تجدیدپذیر متمرکز هستند.

تغییرات سالانه‌ی صادرات
بررسی تغییرات سالانه نشان می‌دهد که صادرات چین در سال ۲۰۱۶ نسبت به ۲۰۱۵ حدود ۵.۷ درصد کاهش یافت، در سال ۲۰۱۷ رشد ۶.۷ درصدی را تجربه کرد، در سال ۲۰۱۸ با افزایش ۲.۱۰ درصدی مواجه شد، در سال ۲۰۱۹ تنها ۴.۰ درصد رشد داشت، در سال ۲۰۲۰ با وجود کووید رشد ۶.۳ درصدی ثبت کرد و در سال ۲۰۲۱ جهشی معادل ۷.۲۹ درصد رخ داد. سال ۲۰۲۲ رشد ۹.۶ درصدی و سال ۲۰۲۳ کاهش ۹.۵ درصدی و نهایتاً سال ۲۰۲۴ افزایش ۹.۵ درصدی را ثبت کردند که این روند نشان می‌دهد عملکرد صادرات چین در دوره‌های بحران نقش محرک اقتصادی داشته و در سال‌های رکود اثر منفی بر رشد GDP داشته است.

نقش کالاهای برتر در رشد صادرات
سهم ده کالای برتر در تغییرات صادرات طی سه سال آخر نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۲، کل صادرات چین نسبت به ۲۰۲۱ حدود ۹.۶ درصد افزایش یافت و بیشترین سهم رشد مربوط به مدارهای مجتمع با حدود ۲۵ درصد، کامپیوترها و تجهیزات فناوری اطلاعات ۱۵ درصد، تلفن‌های همراه ۱۰ درصد و باتری‌ها و قطعات خودرو حدود ۱۲ درصد بوده است و در مجموع ده کالای اصلی حدود ۶۵ درصد از رشد کل صادرات را رقم زدند. در سال ۲۰۲۳ صادرات چین ۹.۵ درصد کاهش یافت که بیشترین نقش در کاهش صادرات مربوط به تلفن‌های همراه با سهم منفی حدود ۳۰ درصد بود، کامپیوترها حدود ۱۵ درصد، مدارهای مجتمع حدود ۱۰ درصد و نمایشگرهای صفحه‌تخت ۸ درصد سهم منفی داشتند، در حالی که خودروهای الکتریکی و باتری‌ها سهم مثبت حدود ۱۰ درصد از کاهش کل را جبران کردند. در سال ۲۰۲۴ صادرات چین دوباره با رشد ۹.۵ درصدی احیا شد که مدارهای مجتمع با رشد ۶.۲۵ درصدی سهم ۵.۱۸ درصدی از کل رشد، خودروها ۸ درصد، باتری‌های ذخیره‌ی برق ۵.۵ درصد، کامپیوترها ۵.۷ درصد، تلفن‌های همراه ۵ درصد و سایر کالاهای اصلی حدود ۶ درصد از رشد را تأمین کردند و مجموع سهم ده کالای اصلی حدود ۶۰ درصد از رشد کل صادرات را تشکیل داد و سهم صنایع فناورانه و سبز بیش از ۴۰ درصد بود.

تأثیر عوامل خارجی بر سهم کالاها در رشد صادرات
تحلیل دقیق‌تر نشان می‌دهد که سهم هر کالا در رشد یا کاهش صادرات تحت تأثیر مستقیم عوامل خارجی مانند تعرفه‌های تجاری، همه‌گیری جهانی کووید-۱۹، نوسانات نرخ ارز و تغییرات تقاضای جهانی قرار داشته است. به عنوان مثال، در سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹، اعمال تعرفه‌های آمریکا بر کالاهای الکترونیکی باعث شد سهم تلفن‌های همراه و قطعات کامپیوتری در رشد صادرات کاهش یابد و در مقابل، کالاهای مرتبط با انرژی سبز مانند باتری‌ها و خودروهای الکتریکی سهم بیشتری در رشد صادرات کسب کنند. در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱، تقاضای جهانی برای تجهیزات پزشکی و الکترونیک، سهم کالاهای فناورانه را افزایش داد و این کالاها بیش از نیمی از رشد صادرات چین را تشکیل دادند، در حالی که کالاهای سنتی مانند نفت و فرآورده‌های آن نقش منفی داشتند. این تحلیل نشان می‌دهد که سهم هر کالا در افزایش یک درصدی صادرات متغیر بوده و ارتباط مستقیمی با شرایط بین‌المللی، سیاست‌های تجاری و روندهای فناوری دارد.

تأثیر تعرفه‌های تجاری بر صادرات چین
در سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۵، تعرفه‌های تجاری بر صادرات چین نوسانات قابل توجهی داشته‌اند. در دوره‌ی ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، تعرفه‌ها به طور چشمگیری افزایش یافت و به طور متوسط در فوریه‌ی ۲۰۲۰ به ۳.۱۹ درصد رسید که بیش از شش برابر نرخ آن در ژانویه‌ی ۲۰۱۸ بود و بیش از ۶۶ درصد از واردات آمریکا از چین را شامل می‌شد. چین نیز به‌صورت متقابل تعرفه‌های خود را بر کالاهای آمریکایی افزایش داد و در آوریل ۲۰۲۵ تعرفه‌های خود را بر کالاهای آمریکایی به ۸۴ درصد افزایش داد تا با تعرفه‌های آمریکا همسو باشد. این افزایش تعرفه‌ها باعث کاهش رقابت‌پذیری کالاهای چینی شد و صادرات چین به آمریکا نسبت به سال قبل حدود ۵.۱۵ درصد کاهش یافت، در حالی که صادرات چین به اتحادیه‌ی اروپا در نیمه‌ی اول سال ۲۰۲۵ نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲۰ درصد افزایش یافت و نشان‌دهنده‌ی موفقیت چین در یافتن بازارهای جدید و کاهش وابستگی به بازار آمریکا بود. روند کلی نشان می‌دهد که با وجود افزایش موقت تعرفه‌ها، سیاست تنوع‌بخشی چین در بازارهای صادراتی باعث شده است اثر منفی تعرفه‌ها تا حد زیادی تعدیل شود و سهم کالاهای فناورانه و سبز در رشد صادرات حفظ شود.

پیش‌بینی سهم کالاها در رشد صادرات آینده
با توجه به روند چند سال اخیر و تمرکز چین بر صنایع فناورانه و انرژی‌های تجدیدپذیر، انتظار می‌رود سهم کالاهای فناورانه در رشد صادرات سال‌های آتی افزایش یابد. مدارهای مجتمع، خودروهای الکتریکی و باتری‌ها به عنوان محرک اصلی صادرات، بیش از ۴۰ تا ۴۵ درصد از رشد کل را در سال‌های آینده تشکیل خواهند داد و کالاهای سنتی و نفتی سهم کمتری خواهند داشت. تحلیل روندهای تکنولوژی و سیاست‌های اقتصادی نشان می‌دهد که افزایش یک درصدی صادرات در سال‌های آینده عمدتاً ناشی از افزایش تولید و صادرات کالاهای سبز و فناورانه خواهد بود و کالاهای مصرفی سنتی اثر محدود یا حتی منفی بر رشد کل صادرات خواهند داشت.

تحلیل سهم کالاها در افزایش یک درصدی صادرات
تحلیل دقیق محاسباتی نشان می‌دهد که در شرایطی که صادرات کل چین یک درصد افزایش یابد، سهم کالاهای اصلی متفاوت خواهد بود. مدارهای مجتمع می‌توانند حدود ۳.۰ تا ۴.۰ درصد از این یک درصد افزایش را تشکیل دهند، خودروها ۱۲.۰ درصد، باتری‌ها و قطعات خودرو حدود ۱.۰ درصد، کامپیوترها و تجهیزات فناوری اطلاعات ۱.۰ درصد و تلفن‌های همراه حدود ۰۵.۰ درصد از رشد کل صادرات را به خود اختصاص دهند، در حالی که کالاهای سنتی مانند نفت فرآوری‌شده سهمی منفی در حدود ۰۲.۰ درصد خواهند داشت. این تحلیل نشان می‌دهد که ده کالای اصلی بیش از ۶۰ درصد سهم داشته‌اند.

برآورد و آینده‌نگری صادرات چین
در مجموع، صادرات چین از ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۴ رشدی معادل ۵۸ درصد داشته و کالاهای برتر نه‌تنها سهم عمده‌ای از ارزش صادرات را تشکیل می‌دهند، بلکه در تغییرات سالانه نیز نقش تعیین‌کننده‌ای داشته‌اند. روند سه سال پایانی نشان می‌دهد که بیش از ۶۰ درصد از تغییرات کل صادرات چین، چه افزایشی و چه کاهشی، ناشی از عملکرد ده کالای اصلی بوده است و سهم کالاهای فناورانه در رشد خالص صادرات طی این دوره حدود ۴۵ درصد برآورد می‌شود. این الگو بیانگر گذار صادرات چین از کالاهای مصرفی سنتی به فناوری‌ها و محصولات با ارزش افزوده‌ی بالا است و تمرکز بر توسعه‌ی زنجیره‌ی تأمین فناوری، انرژی‌های نو و صنایع دانش‌بنیان برای تداوم رشد صادرات و تثبیت جایگاه چین در تجارت جهانی ضروری است.

گزارش از : سپهر خلقی؛کارشناس اقتصادی