تورم آبانماه دل به ترهبار زد
به گزارش اقتصادرَوا، متوسط قیمت اقلام خوراکی منتخب در مناطق شهری کشور در آبان ۱۴۰۴ نشان میدهد که روند افزایش قیمتها همچنان در سطح گستردهای از کالاهای اساسی ادامه دارد، هرچند شدت این افزایش در گروههای مختلف یکسان نیست. بررسی تغییرات ماهانه بیانگر آن است که شوکهای قیمتی در این ماه بهطور ویژه از ناحیه گروه سبزیجات و برخی اقلام میوهای به سبد مصرفی خانوارها وارد شده است، در حالی که برخی اقلام نیز کاهش قیمت محدودی را تجربه کردهاند. در عین حال، مقایسه سالانه نشان میدهد فشار تورمی انباشتهشده در بسیاری از کالاها همچنان در سطوح بالایی قرار دارد و تصویر روشنی از تداوم نااطمینانی در سمت عرضه و هزینههای تولید ارائه میکند.
بر اساس دادههای منتشر شده از سوی مرکز آمار، بیشترین افزایش ماهانه قیمت در آبان ۱۴۰۴ مربوط به گوجهفرنگی با رشد ۴۳.۱ درصدی است؛ رقمی که بهتنهایی نشاندهنده شدت نوسان در بازار محصولات تازه و فسادپذیر است. پس از آن، کشمش پلویی با ۱۴.۲ درصد، سیب و لیموترش هرکدام با حدود ۱۳.۳ درصد رشد ماهانه، در ردیف اقلام دارای بیشترین افزایش قیمت قرار گرفتهاند. فلفل دلمهای و هندوانه نیز هرکدام رشدهایی در محدوده ۱۳ درصد ثبت کردهاند که بر نقش پررنگ نوسانات فصلی و مشکلات عرضه در این گروه تأکید دارد. در گروه سبزیجات، علاوه بر گوجهفرنگی، کدو سبز با رشد ۱۰.۷ درصد و سیبزمینی با ۹.۸ درصد افزایش قیمت، روندی افزایشی را تجربه کردهاند. در مقابل، برخی اقلام مانند خیار با کاهش ۵.۶ درصدی و پرتقال با افت ۴.۳ درصدی قیمت، تعدیل محدودی را در سبد میوه و سبزی به ثبت رساندهاند.
در گروه نان و غلات نیز برنج ایرانی درجه یک با رشد ۵.۲ درصدی و رشته آش با ۴.۸ درصد افزایش قیمت نسبت به مهرماه همراه بوده، در حالی که برنج خارجی درجه یک رشد ۸.۱ درصدی را ثبت کرده است. این ارقام نشان میدهد که فشار هزینهای بر کالاهای پایهای که سهم بالایی در مصرف خانوار دارند، همچنان قابل توجه است. در گروه گوشت قرمز، سفید و فرآوردهها، گوشت گاو یا گوساله با افزایش ۶.۳ درصدی، ماهی قزلآلا با ۶.۵ درصد و گوشت گوسفند با ۳.۳ درصد رشد ماهانه، روندی افزایشی داشتهاند. تخممرغ ماشینی نیز با افزایش قابل توجه ۹.۷ درصدی نسبت به ماه قبل، یکی از اقلامی است که بیشترین فشار قیمتی را در این ماه متحمل شده است. در گروه لبنیات، شیر پاستوریزه رشد ۶.۲ درصدی و خامه پاستوریزه افزایش ۵.۶ درصدی را ثبت کردهاند که بیانگر تداوم رشد هزینه تأمین محصولات پروتئینی و لبنی در بازار مصرف است.
در بخش روغنها و سایر خوراکیها نیز نوسانات محدود اما معناداری مشاهده میشود. رب گوجهفرنگی با افزایش ۲.۴ درصد، سس مایونز با ۴ درصد و سس گوجهفرنگی با ۲.۷ درصد رشد ماهانه همراه بودهاند. این ارقام در کنار رشد قیمت روغنهای خوراکی، نشان میدهد که فشار تورمی حتی در گروه کالاهای فرآوریشده نیز متوقف نشده است. در مجموع، تصویر کلی تغییرات ماهانه آبان ۱۴۰۴ نشاندهنده آن است که هرچند شدت افزایش قیمتها در مقایسه با برخی ماههای پرنوسان کمتر است، اما پراکندگی رشد قیمت در دامنه وسیعی از اقلام، از تداوم نااطمینانی در بازار حکایت دارد.
در بعد سالانه، بررسی تغییرات نسبت به آبان ۱۴۰۳ تصویر متفاوت و پرشدتتری از تورم خوراکیها ارائه میدهد. لیموترش با رشد سالانه ۲۷۲.۱ درصدی در صدر جدول بیشترین افزایش قیمت قرار گرفته است؛ رقمی که اختلاف شدید سطح قیمت این محصول در طول یک سال را نشان میدهد. پس از آن، لوبیا چیتی با ۲۴۸.۲ درصد افزایش سالانه و برنج ایرانی درجه یک با ۱۶۴.۴ درصد رشد سالانه قرار دارند. سیب با ۱۵۴.۱ درصد، سیبزمینی با ۱۲۱.۵ درصد، لپه با حدود ۱۲۹.۸ درصد و نخود با بیش از ۱۰۳ درصد افزایش سالانه، همگی بیانگر آن هستند که بار اصلی تورم سالانه بر دوش گروه حبوبات و برخی محصولات کشاورزی افتاده است. در سوی دیگر، حداقل افزایش سالانه مربوط به برخی اقلام مانند نوشابه گازدار، شکر و قند است که رشد سالانه آنها به زیر ۳۰ درصد محدود شده است. با این حال، حتی همین ارقام نیز در مقیاس بلندمدت به معنای کاهش محسوس قدرت خرید مصرفکنندگان در حوزه خوراکیهاست.
دادههای مربوط به متوسط قیمت ریالی نیز ابعاد ملموستری از وضعیت بازار ارائه میدهد. قیمت هر کیلوگرم برنج ایرانی درجه یک در آبان ۱۴۰۴ بهطور متوسط به حدود ۳ میلیون و ۳۲۱ هزار تومان رسیده، در حالی که برنج خارجی درجه یک حدود یک میلیون و ۱۳۷ هزار تومان قیمتگذاری شده است. گوشت گوسفند با متوسط قیمتی در حدود ۸ میلیون و ۷۳۰ هزار تومان و گوشت گاو یا گوساله با بیش از ۸ میلیون و ۶۳۹ هزار تومان در هر کیلوگرم، همچنان در سطوح بسیار بالای قیمتی قرار دارند. قیمت مرغ ماشینی نیز به حدود یک میلیون و ۴۵۱ هزار تومان در هر کیلوگرم رسیده است. در گروه لبنیات، شیر پاستوریزه به حدود ۵۹۶ هزار تومان در هر لیتر، پنیر ایرانی پاستوریزه به بیش از یک میلیون و ۹۷ هزار تومان و تخممرغ ماشینی به حدود یک میلیون و ۷۶ هزار تومان برای هر کیلوگرم رسیده است. این ارقام نشان میدهد که گروه پروتئین و لبنیات بهطور همزمان تحت فشار هزینههای تولید و توزیع قرار دارد.
در گروه خشکبار، مغز گردو با متوسط قیمتی بیش از ۱۰ میلیون و ۳۲۲ هزار تومان و پسته با فراتر رفتن از ۱۲ میلیون و ۷۶۳ هزار تومان در هر کیلوگرم، در زمره گرانترین اقلام خوراکی قرار گرفتهاند. مغز بادام درختی نیز با قیمتی بیش از ۱۱ میلیون و ۶۴۱ هزار تومان همچنان در سطح بالای قیمتی تثبیت شده است. این ارقام علاوه بر تورم مصرفی، نشاندهنده تغییر الگوی دسترسی خانوارها به کالاهای سنتی سبد غذایی نیز هست.
بررسی دامنه حداقل و حداکثر قیمتها در سطح استانها نیز حاکی از شکاف قابل توجه منطقهای در قیمت اقلام خوراکی است. بهطور مثال، در مورد برنج ایرانی درجه یک، حداقل قیمت استانی حدود ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان و حداکثر آن حدود ۳ میلیون و ۶۸۸ هزار تومان گزارش شده است. این اختلافها در مورد برخی اقلام دیگر مانند گوشت قرمز، خشکبار و حبوبات به مراتب گستردهتر است و نشاندهنده اثرگذاری عوامل لجستیکی، هزینه حملونقل و ساختار توزیع در شکلگیری قیمتهای نهایی است.
تحلیل سریهای زمانی نیز نشان میدهد که بسیاری از اقلام طی ماههای گذشته روندی عمدتاً صعودی را طی کردهاند. برای نمونه، قیمت برنج ایرانی درجه یک از حدود ۲ میلیون و ۱۹۰ هزار تومان در خرداد ۱۴۰۴ به بیش از ۳ میلیون و ۳۲۱ هزار تومان در آبانماه رسیده است. تخممرغ ماشینی نیز از حدود ۷۶۸ هزار تومان در دی ۱۴۰۳ به بیش از یک میلیون و ۷۶ هزار تومان در آبان ۱۴۰۴ افزایش یافته است. در گروه میوهها، سیب، لیموترش و هندوانه نوسانات شدیدتری را نسبت به سایر اقلام تجربه کردهاند و دامنه تغییرات آنها بهوضوح بالاتر از متوسط بازار خوراکی است.
در جمعبندی، آبان ۱۴۰۴ نشان میدهد که بازار خوراکیها همچنان در وضعیت فشار تورمی فعال قرار دارد. هرچند در برخی اقلام نشانههایی از تعدیل ماهانه مشاهده میشود، اما رشدهای شدید سالانه در گروه میوهها، حبوبات و برخی کالاهای پایه، بیانگر آن است که قدرت خرید خانوارها در این بخش همچنان در معرض فرسایش است. از سوی دیگر، توزیع نامتوازن افزایش قیمتها میان گروههای مختلف کالا، نشان میدهد که تورم خوراکیها بیش از آنکه یکنواخت باشد، از الگوی شوکهای مقطعی و نوسانات عرضه تأثیر میپذیرد. ادامه این روند در صورت نبود سیاستهای مؤثر تنظیم بازار و مدیریت زنجیره تأمین، میتواند در ماههای آینده نیز فشار مضاعفی بر سبد مصرفی دهکهای متوسط و پایین وارد کند.