افزایش سفرهای یک‌روزه / چالشی خاموش در مسیر توسعه گردشگری ایران
به گزارش خبرنگار اقتصادرَوا، صنعت گردشگری از مؤثرترین عوامل توسعه اقتصادی و بهبود وضعیت اجتماعی در هر کشوری محسوب می‌شود و ایران پتانسیل بالایی برای رشد در این بخش دارد. با وجود ظرفیت‌های بسیار، گردشگری ایران همچنان با چالش‌هایی روبه‌رو است که یکی از مهم‌ترین آن‌ها افزایش تعداد گردشگران یک‌روزه است. این دسته از گردشگران بدون اقامت طولانی‌مدت، تنها برای بازدید کوتاه از جاذبه‌های خاص به کشور سفر می‌کنند. باوجود اینکه گردشگران یک‌روزه می‌توانند سهمی در رونق اقتصادی مناطق داشته باشند، اقامت کوتاه آن‌ها تأثیر محدودتری بر درآمد پایدار صنعت گردشگری دارد.
آمارها نشان می‌دهد که این گروه از گردشگران در ایران رشد قابل توجهی داشته‌اند. به گفته مسئولان، بسیاری از این گردشگران از مقاصدی نظیر تهران، شیراز، اصفهان و تبریز بازدید می‌کنند. این چهار شهر که به دلیل آثار باستانی خود شناخته شده‌اند، هر ساله میزبان تعداد قابل توجهی از این گردشگران هستند. نبود اقامت این دسته از گردشگران به معنای از دست رفتن فرصت‌های اقتصادی در بخش‌های مختلف مانند هتل‌داری، صنایع دستی، بازارها و اماکن گردشگری است. اقامت کوتاه‌مدت یا یک‌روزه گردشگران، نه تنها درآمد مستقیم را کاهش می‌دهد، بلکه مانعی برای توسعه پایدار و معرفی گسترده‌تر ظرفیت‌های گردشگری ایران محسوب می‌شود.
بر اساس گزارش‌ها، درصد قابل توجهی از گردشگران خارجی که به ایران سفر می‌کنند، تنها یک روز را در این کشور می‌گذرانند.
این وضعیت موجب شده است که فرصت‌های بالقوه برای استفاده بیشتر از ظرفیت این بخش از گردشگری به هدر رود. گردشگران یک‌روزه ممکن است به دلیل نبود امکانات کافی برای اقامت بیشتر، تنها یک روز را در مقصد گردشگری سپری کنند. این مشکل به‌ویژه در مناطق روستایی و شهرهای کوچک‌تر که به منابع محدودتری دسترسی دارند، وجود دارد. بر اساس تعریف سازمان جهانی گردشگری، مسافران یک‌روزه که بدون اقامت شبانه به مقصد سفر کنند، از نظر آماری در دسته گردشگران قرار نمی‌گیرند؛ بلکه به آن‌ها بازدیدکنندگان یک‌روزه گفته می‌شود.
طبق گزارش‌های رسمی مرکز آمار ایران، در فصل بهار ۱۴۰۳ بیش از ۷۰ میلیون و ۶۰۰ هزار سفر داخلی ثبت شده است که ۵۱ درصد این سفرها بدون اقامت شبانه انجام شده‌اند. یکی از مهم‌ترین علت‌های سفرهای یک‌روزه در ایران افزایش هزینه‌های سفر است. بالا رفتن قیمت هتل‌ها، غذا، و حمل‌ونقل باعث شده بسیاری از افراد سفرهای کوتاه‌مدت و بدون اقامت شبانه را جایگزین سفرهای طولانی کنند. روند رو‌به‌رشد سفرهای یک‌روزه در ایران، اگرچه مزایای کوتاه‌مدتی مانند کاهش هزینه‌ها و دسترسی آسان به سفر را فراهم می‌آورد، اما چالش‌های زیادی برای صنعت گردشگری ایجاد کرده است.
کاهش درآمد محلی ناشی از اقامت شبانه یکی از اثرات مسافرت‌های یک‌روزه است. سفرهای یک‌روزه، معمولاً شامل بازدید کوتاه‌مدت هستند و نیاز به خدمات اقامتی ندارند. این موضوع سبب می‌شود که هتل‌ها و مراکز اقامتی در بسیاری از مناطق گردشگری، درآمد قابل توجهی از دست بدهند. مناطق گردشگرپذیر، به‌ویژه شهرهای کوچک و روستاهای گردشگری، برای توسعه اقتصادی وابسته به درآمد حاصل از اقامت شبانه هستند، اما این درآمد در سفرهای یک‌روزه کاهش می‌یابد.
یکی دیگر از مشکلات اصلی سفرهای یک‌روزه، افزایش تولید زباله و تخریب طبیعت است. مسافرانی که معمولاً زمان محدودی در مقصد دارند، توجه کمتری به حفاظت از محیط زیست می‌کنند. در نتیجه، مناطقی چون جنگل‌ها، سواحل و پارک‌های طبیعی به‌شدت تحت تأثیر آلودگی محیط زیست قرار می‌گیرند.
در حالی که ایران به دنبال توسعه پایدار صنعت گردشگری و افزایش درآمدهای این بخش است، سهم بالای سفرهای یک‌روزه و کاهش اقامت شبانه از اهداف اصلی صنعت فاصله گرفته است. برای مدیریت چالش‌های ناشی از سفرهای یک‌روزه، یکی از بهترین راهکارها ایجاد تخفیف‌های ویژه در هتل‌ها و اقامتگاه‌های بوم‌گردی است که انگیزه بیشتری برای اقامت طولانی‌تر مسافران ایجاد کند.
سفرهای یک‌روزه در ایران، با وجود رشد قابل توجه، چالش‌هایی مانند کاهش درآمد اقامتگاه‌ها، تخریب محیط زیست و محدودیت تعامل با جوامع محلی ایجاد کرده است. برای بهره‌گیری بهتر از ظرفیت‌های گردشگری، باید با ارائه تخفیف‌های اقامتی، توسعه زیرساخت‌ها و حمایت از جوامع محلی، انگیزه اقامت بلندمدت گردشگران را افزایش داد. مدیریت صحیح این روند می‌تواند گردشگری ایران را به سمت توسعه پایدار هدایت کند.
گزارش از: ماندانا رادان، کارشناس اقتصادی