به گزارش خبرنگار اقتصادرَوا، در سال گذشته، واردات طلا به ایران جهشی کم‌سابقه داشته و طبق آمار رسمی، حدود ۱۰۰ تن شمش طلا به ارزش نزدیک به ۹ میلیارد دلار وارد کشور شده است. این رشد قابل‌توجه تنها به نیاز بازار یا تقاضای مصرفی مربوط نمی‌شود، بلکه به سازوکار تازه‌ای در حوزه تجارت خارجی ایران بازمی‌گردد: رفع تعهد ارزی صادرکنندگان از مسیر واردات طلا.

در این فرآیند، صادرکنندگان به جای بازگرداندن ارز حاصل از صادرات، با واردات طلا و فروش آن در داخل – که با حباب قیمتی نیز همراه است – منافع بیشتری کسب می‌کنند. هم‌زمان، بانک مرکزی با خرید این شمش‌ها و ضرب سکه، سود خود را می‌برد و به‌نوعی کنترل بازار طلا را نیز در دست می‌گیرد. دولت هم با وضع تسهیلات گمرکی، راه را برای این مسیر باز کرده است. جزئیات سودآوری این چرخه، نقشی که طلا در اقتصاد تحریمی ایران بازی می‌کند و ابعاد پنهان این سیاست، در ادامه گزارش بررسی شده‌اند.

در سال گذشته، واردات طلا به ایران به طور چشمگیری افزایش پیدا کرده است. طبق آمار گمرک ایران، حدود ۱۰۰ تن شمش طلا به ارزش تقریبی ۹ میلیارد دلار وارد کشور شده است به صورتی که در چهار ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۳ رتبه دوم کالا های وارداتی از نظر ارزش را به خود تخصیص داده است.

این تغییرات قابل توجه در حجم واردات طلا به ایران، ناشی از چندین عامل کلیدی است که هر یک به نوبه خود بر روند اقتصادی کشور تأثیر گذاشته است که مهم‌ترین این عوامل، روش‌های نوین رفع تعهد ارزی صادرکنندگان و وضعیت پیچیده اقتصادی کشور است که در نتیجه تحریم‌ها، فشارهای بین‌المللی و مشکلات داخلی ایجاد شده‌اند.

یکی از اصلی‌ترین دلایل این افزایش واردات طلا، رفع تعهد ارزی صادرکنندگان است. در شرایط کنونی که تحریم‌ها و محدودیت‌های اقتصادی به شدت فشار می‌آورند، صادرکنندگان ایرانی برای تأمین ارز مورد نیاز خود و جبران تعهدات ارزی‌شان، به روش‌های غیرمستقیم روی آورده‌اند. واردات طلا به جای واردات ارز، یکی از این روش‌ها است که در سال‌های اخیر به شدت مورد توجه قرار گرفته است. این فرآیند به صادرکنندگان این امکان را می‌دهد که به جای انتقال ارز به کشور، شمش طلا وارد کرده و آن را در بازار داخلی به فروش برسانند. در این راستا، این روش برای صادرکنندگان مزایای قابل توجهی به همراه دارد؛ چرا که آن‌ها می‌توانند طلا را از بازارهای جهانی با قیمت پایین‌تری خریداری کرده و در شرایطی که قیمت طلا در ایران به طور چشمگیری افزایش پیدا می‌کند یا حتی حبابی می‌شود، از این تفاوت قیمت بهره‌برداری کنند و سود قابل توجهی کسب کنند.

این افزایش واردات طلا و ورود شمش‌های طلای بیشتر به ایران همچنین باعث شده که بانک مرکزی ایران نیز از این جریان بهره‌برداری کند. بانک مرکزی پس از واردات شمش‌های طلا، آن‌ها را خریداری کرده و به فرآیند ضرب سکه می‌پردازد. با توجه به قیمت بالای سکه‌ها در ایران و وجود حباب سکه، بانک مرکزی با ضرب سکه‌های طلا از این موقعیت سود می‌برد. به طور خاص، بانک مرکزی به ازای هر سکه تمام بهار آزادی که ضرب می‌کند، می‌تواند حدود ۶ میلیون و ۸۲۰ هزار تومان سود کسب کند. این فرآیند برای بانک مرکزی علاوه بر منافع مالی، به عنوان یک ابزار مهم برای تنظیم بازار ارز و طلا نیز عمل می‌کند. به عبارت دیگر، بانک مرکزی با خرید و ضرب سکه از طلا، به طور غیرمستقیم می‌تواند در کنترل قیمت‌ها و ثبات بازارهای ارزی و طلای کشور تأثیر بگذارد.

در کنار این اقدامات، هیئت دولت ایران نیز در آذر ماه ۱۴۰۱ اقدام به تصویب تسهیلات ویژه‌ای برای واردات طلا کرده است. این تسهیلات شامل کاهش تعرفه‌های گمرکی و تسهیل فرآیندهای واردات طلا به کشور می‌شود. هدف از این تصمیم، تسهیل فرآیند واردات برای صادرکنندگان و واردکنندگان طلا است تا از این طریق جریان واردات تسریع شود. با این تسهیلات، صادرکنندگان می‌توانند به راحتی به واردات طلا بپردازند و از مزایای مالیاتی برخوردار شوند که به نوبه خود به افزایش میزان واردات طلا کمک کرده است.

اما واردات طلا به ایران تنها به عنوان یک ابزار برای رفع تعهدات ارزی صادرکنندگان محدود نمی‌شود. این سیاست به بانک مرکزی نیز این فرصت را می‌دهد که از طریق کنترل و تنظیم بازار سکه و طلا، به تقویت ذخایر خود بپردازد. علاوه بر این، افزایش واردات طلا در شرایط تحریمی به ایران این امکان را می‌دهد که از طلا به عنوان یک دارایی امن و جایگزین برای ارزهای خارجی استفاده کند. به این ترتیب، طلا به یک ابزار کلیدی در استراتژی اقتصادی کشور تبدیل شده است که نه تنها برای رفع تعهدات ارزی، بلکه برای مقابله با بحران‌های ارزی و اقتصادی نیز مفید است.

در مجموع، واردات طلا به ایران به دلیل شرایط پیچیده اقتصادی و تحریمی، به یک ابزار استراتژیک برای کشور تبدیل شده است. این فرآیند، علاوه بر اینکه به صادرکنندگان و بانک مرکزی کمک می‌کند تا از منافع مالی بهره‌مند شوند، نقش مهمی در تنظیم بازار طلا و ارز و همچنین حفظ ثبات اقتصادی کشور ایفا می‌کند. با ادامه روند فعلی و تسهیلات جدید دولت، احتمالاً شاهد رشد بیشتر واردات طلا و تأثیرات مثبت آن بر بازارهای داخلی خواهیم بود.

گزارش از: ابوالفضل علیرضایی، خبرنگار اقتصادی