قیمت نفت در معاملات روز جمعه با وجود کاهش جزئی، همچنان مسیر ثبت رشد هفتگی را حفظ کرد. نفت برنت برای تحویل در اکتبر در حدود ۶۸ دلار معامله شد، افتی حدود ۰.۷ درصد نسبت به روز قبل داشت، اما در طول هفته در مجموع نزدیک به ۰.۶ درصد رشد را تجربه کرد. وضعیت در بازار WTI مشابه بود؛ قیمت‌ها حدود ۶۴ دلار و در حدود ۰.۷ درصد کاهش روزانه داشتند اما در مجموع هفته حدود ۰.۸ درصد افزایش یافتند .

دلیل این نوسانات ترکیبی از دو عامل متضاد بود: از یک سو فشار کاهش تقاضای فصلی با پایان فصل سفرهای تابستانی در ایالات متحده، و از سوی دیگر نگرانی‌ها درباره پایداری عرضه نفت روسیه. پایان فصل سفر و تعطیلی‌های فصلی مثل روز کارگر معمولاً به کاهش تقاضای بنزین منجر می‌شود، و این بار هم تحلیل‌گران همین عامل را یکی از دلایل ایجاد فشار نزولی بر بازار می‌دانند . در عین حال، گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا (EIA) نشان داد که ذخایر نفت خام این کشور در هفته منتهی به ۲۲ اوت حدود ۲.۴ میلیون بشکه کاهش یافته‌اند. این رقم پایین‌تر از انتظارات بازار بود، که می‌تواند نشان‌دهنده تقاضای نسبتاً قوی پیش از پایان تابستان باشد، ولی باید در نظر داشت که تغییرات ذخایر نفت خام به عواملی چون صادرات، واردات، نرخ پالایش و تغییر موجودی خطوط لوله نیز بستگی دارد .

از سوی عرضه، حملاتی که اوکراین به برخی پالایشگاه‌ها و پایانه‌های نفتی روسیه انجام داد باعث ایجاد نگرانی‌هایی جدی درباره تداوم عرضه این کشور به بازار شد. با این حال، گزارش‌ها نشان می‌دهند که این حملات هنوز منجر به کاهش محسوس در صادرات نفت روسیه نشده‌اند؛ برعکس، روسیه برنامه صادرات ماه اوت خود را حدود ۲۰۰ هزار بشکه در روز افزایش داده است . این امر نشان می‌دهد پیام اضطراری یا شوک عرضه که برخی انتظار داشتند، هنوز تحقق نیافته ولی ریسک پرمیوم در قیمت‌ها همچنان بالا مانده است .

در سطح جهانی، افزایش عرضه به‌ویژه از سوی اعضای OPEC+ یکی دیگر از عوامل تأثیرگذار بر فشار نزولی است. بسیاری از تولیدکنندگان کاهش تولید داوطلبانه خود را لغو کرده‌اند و آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) پیش‌بینی کرده است که عرضه نفت در سال ۲۰۲۵ تا ۲.۵ میلیون بشکه در روز افزایش خواهد یافت، رقمی بسیار فراتر از رشد تقاضای پیش‌بینی‌شده. این مازاد عرضه منجر به انباشت ذخایر نفتی جهانی شده و ساختار قیمتی بازار را دستخوش تغییر کرده است، حتی اصطلاحی مانند “لبخند قیمتی” (قیمت‌های فعلی بالا، قیمت‌های آتی ضعیف‌تر) برای توصیف این وضعیت به‌کار برده می‌شود .

از نظر مالی، “لبخند قیمتی” یا توزیع غیرمعمول قیمت‌ها برای معامله‌گران موقعیت‌های پیچیده‌ای ایجاد کرده است. اگر قیمت‌های نزدیک (spot) بالا باشند اما قیمت‌های آینده پایین باشند، معامله‌گران معمولاً ممکن است گزینه ذخیره‌سازی را بررسی کنند خرید نفت ارزان‌تر، انبار و فروش در آینده با قیمت بالاتر. اما این راهبرد مستلزم موجودی نقدی قابل‌توجه و هزینه‌های ذخیره‌سازی است و در شرایط ناپایدار بازار، ریسک بالایی دارد .

از سوی دیگر، تنش‌ها و تحولات سیاسی نیز بازار نفت را در وضعیت بحرانی نگاه داشته‌اند. آمریکا اخیراً تعرفه‌های واردات خود از هند را تا سقف ۵۰ درصد افزایش داده است؛ این اقدام فشار سیاسی غیرمستقیم به هند را افزایش داده تا خرید نفت از روسیه را کاهش دهد. این اقدام نمی‌تواند تعرفه‌ای بر واردات هند از روسیه باشد، بلکه سیاست آمریکا در برابر واردات از هند را تشدید کرده است. در پاسخ، هند فعلاً خرید نفت از روسیه را ادامه می‌دهد و حتی برنامه‌ دارد آن را در سپتامبر افزایش دهد . تحلیلگران از جمله CLSA هشدار داده‌اند که در صورت قطع واردات هند از روسیه، قیمت نفت می‌تواند تا حدود ۱۰۰ دلار در هر بشکه افزایش یابد. چنین افزایشی نه‌تنها بازار انرژی جهانی را شوک می‌دهد بلکه تبعات شدیدی بر تورم و تراز پرداخت کشورهای واردکننده نفت مانند هند یا ترکیه خواهد گذاشت .

بنابراین، ترکیب فشارهای نزولی ناشی از کاهش تقاضای فصلی و افزایش عرضه ساختاری با ریسک شوک‌های عرضه و تنش‌های ژئوپلیتیکی، وضعیت بازار را پرنوسان و غیرقابل‌پیش‌بینی کرده است. شرکت‌های نفتی و پالایشگاهی باید رویکرد محافظه‌کارانه‌ای اتخاذ کنند، موجودی‌های خود را مدیریت دقیق‌تری کنند و از ابزارهای پوشش ریسک (hedging) به‌ویژه در قراردادهای آینده استفاده نمایند. از سوی دیگر، معامله‌گران مالی شاهد فرصت‌هایی برای آربیتراژ در کوتاه‌مدت هستند، اما عدم قطعیت قیمتی در میان‌مدت احتمال زیان را نیز افزایش می‌دهد .

در پایان هفته گذشته، نفت با وجود افت روزانه، بازدهی هفتگی مثبت داشت. این رشد محدود ناشی از نگرانی‌های موقت درباره عرضه روسیه بود، اما فشارهای سمت تقاضا در آمریکا و افزایش عرضه جهانی همچنان دست‌نخورده باقی مانده‌اند. آینده بازار نفت بستگی زیادی به تصمیمات OPEC+ درباره تولید، تداوم یا توقف خرید نفت روسیه توسط هند، و روند تحولات جنگ اوکراین دارد. اگر هر یک از این عوامل، به‌ویژه اختلال در عرضه روسیه یا کاهش خرید هند، تشدید شود، سناریوی نفت ۱۰۰ دلاری دور از ذهن نیست. با این حال، در شرایط معمولی و با حفظ روندهای کنونی، انتظار می‌رود قیمت‌ها در میان‌مدت بین ۶۳ تا ۶۸ دلار در نوسان باشند رقمی که با پیش‌بینی‌های برخی بانک‌ها و مؤسسات اقتصادی مطابقت دارد هرچند عدم قطعیت‌های زیادی باقی هستند .

در نهایت، بازار نفت همچنان بازاری پرریسک و وابسته به تحولات سیاسی و تصمیمات کلان است. مدیریت هوشمند و دقیق ریسک برای تمامی فعالان بازار یک الزام است تا بتوان از فرصت‌ها بهره برد و در برابر شوک‌ها مصون ماند.

گزارش از مهدی شاه جلال الدین، کارشناس اقتصادی