به گزارش اقتصادروا؛ ماه مهر ۱۴۰۴ برای بازارهای مالی ایران، ماهی بود که نوسان و رشد هم‌زمان را در کنار هم به نمایش گذاشت. در شرایطی که نرخ دلار آزاد تنها رشد محدودی را تجربه کرد، بازار طلا و بورس بار دیگر به صدر بازدهی بازگشتند. تحلیل داده‌های موجود نشان می‌دهد این رشد نه‌تنها نتیجه مستقیم تحولات داخلی بود، بلکه به شدت از روندهای جهانی در بازار فلزات گران‌بها و انتظارات تورمی داخلی تأثیر پذیرفت.

طی مهرماه، قیمت هر گرم طلای ۱۸ عیار حدود ۱۴.۸۵ درصد افزایش یافت. این جهش پس از یک دوره اصلاح قیمتی در تابستان اتفاق افتاد؛ زمانی که بازار طلا درگیر نوسانات جهانی و کاهش نسبی نرخ دلار شده بود. با آغاز پاییز، ترکیب رشد آرام دلار آزاد و صعود بهای جهانی طلا تا محدوده ۴۳۰۰ دلار، دوباره موتور افزایش قیمت در بازار داخلی را روشن کرد. تحلیل داده‌ها نشان می‌دهد طلا در ایران نه‌تنها تابع قیمت جهانی بلکه به‌شدت متأثر از نرخ ارز است و هم‌جهتی این دو شاخص در مهرماه موجب رشد جهشی شد.

در مقیاس زمانی بلندتر، طلا در صدر بازدهی بازارهای مالی ایستاده است. بازدهی هفت‌ماهه آن به حدود ۳۳.۹۴ درصد و بازدهی سالانه آن به ۱۴۴.۸۲ درصد رسیده است. این یعنی در مقایسه با مهر سال گذشته، بهای هر گرم طلا بیش از ۲.۴ برابر شده است. چنین رشدی در شرایطی اتفاق افتاده که تورم رسمی کمتر از نیمی از این میزان بوده، بنابراین می‌توان گفت بازار طلا بار دیگر نقش پناهگاه امن سرمایه را ایفا کرده است. در واقع، سرمایه‌گذاران با مشاهده نوسانات در سیاست ارزی و ابهام در آینده مذاکرات خارجی، به سمت دارایی‌های فیزیکی و کم‌ریسک‌تر متمایل شده‌اند.

در مقابل، بازار سکه عملکردی دوگانه داشت. سکه طرح جدید حدود ۱۲.۳ درصد رشد کرد، اما نیم‌سکه و ربع‌سکه بازدهی پایین‌تری ثبت کردند. کارشناسان معتقدند این اختلاف به ترکیبی از دو عامل برمی‌گردد: نخست، افزایش هزینه ضرب و حباب قیمتی در سکه‌های خرد که پیش‌تر بالاتر از میانگین بازار رفته بود؛ دوم، ترجیح سرمایه‌گذاران عمده برای خرید سکه تمام به‌عنوان دارایی نقدشونده‌تر. با وجود این، بازار سکه نیز در مجموع در مسیر صعودی باقی ماند و از رکود تابستانی فاصله گرفت.

بازار ارز اما چهره‌ای آرام‌تر داشت. نرخ دلار آزاد در مهرماه تنها حدود ۳.۱ درصد رشد کرد. این ثبات نسبی ناشی از دو عامل مهم بود: نخست، مدیریت عرضه از سوی بازارساز که با هدف مهار انتظارات تورمی انجام شد؛ دوم، کاهش موقت فشارهای سیاسی و خبری که پیش‌تر دلار را تحریک کرده بود. در عین حال، بازارساز با سیاست تزریق محدود و هدفمند سعی کرد نوسانات را کنترل کند. اگرچه در نگاه اول رشد اندک دلار نشانه‌ای از آرامش است، اما در عمل همین ثبات نسبی زمینه‌ساز رشد سایر بازارها از جمله طلا و بورس شد.

بازار سهام در مهرماه جان تازه‌ای گرفت. شاخص کل بورس تهران در پایان ماه با رشد ۲۱.۲۵ درصدی به سطح ۳ میلیون و ۷۹ هزار واحد رسید. این صعود چشمگیر پس از چند ماه رکود و خروج سرمایه از بورس اتفاق افتاد. تحلیل‌گران دلیل اصلی بازگشت تقاضا را در چند عامل می‌دانند: نخست، رشد قیمت جهانی فلزات و نفت که سودآوری شرکت‌های صادرات‌محور را افزایش داد؛ دوم، سیگنال‌های مثبت از تغییر در ترکیب سیاست‌های اقتصادی دولت جدید آمریکا و اثر غیرمستقیم آن بر انتظارات بازار ایران؛ سوم، جذاب شدن نسبی ارزش سهام پس از افت طولانی‌مدت تابستان. البته کارشناسان هشدار می‌دهند که تداوم رشد بورس در ماه‌های آتی وابسته به ثبات نرخ ارز و سیاست‌های مالی دولت خواهد بود.

در میان گزینه‌های کم‌ریسک، صندوق‌های درآمد ثابت نیز در مهرماه بازدهی حدود ۲.۶ درصدی ثبت کردند. اگرچه این میزان نسبت به تورم ماهانه بسیار پایین‌تر است، اما همچنان مورد توجه سرمایه‌گذاران محافظه‌کار باقی ماند. از منظر ترکیب پرتفوی بازار، در مهرماه جریان سرمایه از بازار ارز و سپرده‌های بانکی به سمت بورس و طلا منتقل شد؛ نشانه‌ای از افزایش تمایل به دارایی‌های مولدتر در فضای تورمی.

از سوی دیگر، بازار جهانی طلا نیز در مهرماه در اوج تاریخی خود قرار داشت. بهای هر اونس در بازارهای جهانی به محدوده ۴۳۰۰ دلار نزدیک شد، سطحی که از سال ۲۰۲۳ بی‌سابقه بود. دلیل اصلی این رشد، تداوم سیاست‌های انبساطی بانک‌های مرکزی، نگرانی از رکود جهانی و تضعیف نسبی دلار جهانی بود. داده‌های سایت Investing نشان می‌دهد تقاضای فیزیکی در چین و هند نیز تقویت شده و به افزایش قیمت جهانی طلا دامن زده است. این شرایط به‌صورت مستقیم به بازار داخلی ایران منتقل شد و باعث شد حتی با ثبات نسبی ارز، قیمت طلا جهش کند.

تحلیل کلی مهرماه نشان می‌دهد که برخلاف ماه‌های میانی سال، هم‌زمانی رشد در طلا و بورس پدیده‌ای قابل توجه است. معمولاً این دو بازار رابطه معکوس دارند، اما در این مقطع، ضعف بازار پول و کم‌اعتمادی به نرخ‌های بهره بانکی موجب شد سرمایه‌گذاران همزمان به هر دو سمت حرکت کنند. به‌بیان دیگر، سرمایه از سپرده‌های بانکی خارج شد اما به‌طور مساوی میان بورس و طلا تقسیم گردید؛ نشانه‌ای از نااطمینانی عمومی نسبت به آینده اقتصاد و جست‌وجوی مسیرهای پوشش تورم.

با جمع‌بندی داده‌ها می‌توان گفت مهر ۱۴۰۴ ماه بازگشت اعتماد نسبی به بازارها بود. رشد متعادل دلار، جهش بهای جهانی طلا، و رونق دوباره بورس، سه ضلع یک مثلث تحرک اقتصادی را شکل دادند. در عین حال، کارشناسان هشدار می‌دهند که تداوم این روند نیازمند ثبات سیاست‌های مالی و ارزی است. اگر نرخ ارز بار دیگر وارد مسیر نوسان شدید شود، احتمال واگرایی میان بازارها بالاست. در سناریوی مطلوب، تثبیت دلار و ادامه رشد جهانی طلا می‌تواند زمینه‌ساز رشد پایدار بورس در فصل پاییز شود.

به‌طور کلی، مهر ۱۴۰۴ را می‌توان نقطه چرخش ملایم بازارهای مالی ایران دانست؛ زمانی که طلای داخلی با رشد بیش از ۱۴ درصدی در یک ماه و افزایش بیش از ۱۴۰ درصدی در یک سال، بار دیگر عنوان پربازده‌ترین دارایی را به خود اختصاص داد. این در حالی است که دلار و سپرده‌های بانکی در حاشیه ماندند و بورس با جهش ۲۱ درصدی به دومین بازار سودده تبدیل شد. نتیجه این تحولات، بازتعریف الگوی سرمایه‌گذاری در فضای تورمی و ناپایدار ایران است؛ الگویی که نشان می‌دهد مردم بیش از گذشته به دارایی‌های فیزیکی و بازار سرمایه به‌عنوان دو ابزار حفظ ارزش روی آورده‌اند.

گزارش از: مهدی شاه جلال الدین،کارشناس بازارهای مالی