راهبردهای آسیا برای تقویت تاب‌آوری مالی در برابر سلطه دلار
به گزارش اقتصادرَوا؛ با وجود افزایش تنش‌های ژئوپلیتیکی و اقدامات اقتصادی یک‌جانبه آمریکا، از جمله استفاده ابزاری از دلار، انتظار نمی‌رود که سلطه جهانی دلار آمریکا در آینده نزدیک کاهش یابد. در حال حاضر، هیچ ارز دیگری از نظر اعتبار و گستره جهانی با دلار رقابت نمی‌کند. این واقعیت برای اقتصادهای آسیایی، به‌ویژه کشورهای آسه‌آن به‌اضافه سه (ASEAN+3)، یک چالش حیاتی محسوب می‌شود، زیرا اتکای شدید آنها به دلار، این کشورها را به شدت در معرض شوک‌های ناشی از تغییرات سیاست پولی ایالات متحده و بحران‌های مالی جهانی قرار می‌دهد.
دلار آمریکا دهه‌هاست که زیربنای جریان‌های تجاری و مالی آسیا بوده است. به عنوان مثال، در کشورهایی مانند کره جنوبی و تایلند، بیش از ۷۰ درصد از تجارت با چین و کشورهای آسه‌آن با دلار صورت می‌گیرد. این اتکای ساختاری، اگرچه نقدینگی و اعتبار بی‌نظیری را فراهم می‌کند، اما آسیب‌پذیری‌های جدی نیز ایجاد کرده است. انقباض سیاست پولی آمریکا (افزایش نرخ بهره فدرال رزرو) معمولاً منجر به خروج سرمایه و کاهش شدید ارزش پول‌های محلی می‌شود که در نتیجه بار بدهی وام‌گیرندگانی که درآمد محلی دارند و به دلار وام گرفته‌اند، افزایش می‌یابد. این عدم تطابق ارزی در قلب بحران مالی آسیا در سال‌های ۱۹۹۷ و ۱۹۹۸ قرار داشت. در واکنش به این درس‌های دردناک تاریخی و همچنین به دلیل «ننگ صندوق بین‌المللی پول» (IMF stigma)، بسیاری از کشورهای منطقه مقادیر زیادی ذخایر ارزی (عمدتاً به شکل اوراق خزانه‌داری آمریکا) را به عنوان شکلی از بیمه شخصی، انباشته‌اند.
اجتناب از واحد پولی مشترک و تمرکز بر عمل‌گرایی منطقه‌ای
نظر به تنوع گسترده نظام‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی در قاره آسیا، ایده تشکیل یک واحد پولی مشترک آسیایی (مشابه یورو) که پس از بحران ۱۹۹۷ مطرح شده بود، از آن زمان غیرعملی تلقی شده و مورد توجه قرار نگرفته است. در عوض، راهبرد سیاست‌گذاران آسیایی باید بر تقویت تاب‌آوری مالی منطقه‌ای و افزایش استقلال استراتژیک از طریق اقدامات عمل‌گرایانه متمرکز شود، نه مقابله مستقیم با دلار. این راهبرد مستلزم تقویت همکاری‌های موجود در چارچوب آسه‌آن به‌اضافه سه است.
اولویت‌های سه‌گانه برای ایجاد یک اکوسیستم پولی تاب‌آور
دولت‌ها می‌توانند با تکیه بر ابتکارات موجود در سه حوزه سیاستی اصلی، اکوسیستم پولی منطقه‌ای را تقویت کنند تا رشد و ثبات آسیا در بحبوحه عدم قطعیت جهانی حفظ شود. این اقدامات به جای جایگزینی، مکمل نقش دلار خواهند بود:
1. گسترش تسویه حساب با ارز محلی: سیاست‌گذاران باید گسترش استفاده از تسویه حساب با ارز محلی را در تجارت و سرمایه‌گذاری ترویج دهند. این امر به ویژه از طریق ترتیبات دوجانبه و منطقه‌ای سوآپ ارزی (که در حال حاضر بین کشورهایی مانند اندونزی، مالزی و تایلند در حال اجرا است) می‌تواند به کاهش هزینه‌های تراکنش و کاهش ریسک‌های مرتبط با ارز کمک کند.
2. بین‌المللی‌سازی ارزهای آسیایی: باید استفاده گسترده‌تر از ارزهایی چون ین و یوان در تجارت فرامرزی و امور مالی تشویق شود. هرچند انتظار نمی‌رود این ارزها جایگزین دلار در سطح جهانی شوند، اما استفاده وسیع‌تر از آنها می‌تواند به کاهش عدم تطابق‌های ارزی داخلی کمک کند.
3. استانداردسازی زیرساخت‌های مالی دیجیتال: اولویت سوم شامل استانداردسازی پلتفرم‌های مالی و ارتقای قابلیت همکاری میان نظام‌های پرداخت و تسویه حساب منطقه‌ای است. پیشرفت‌های فناوری دیجیتال تقاضا برای نظام‌های پرداخت منطقه‌ای سریع‌تر و ارزان‌تر (مانند طرح‌های پرداخت مبتنی بر کد QR در آسه‌آن) را افزایش داده است. استانداردسازی و یکپارچه‌سازی این شبکه‌های پرداخت سریع برای گسترش این نظام‌ها فراتر از مراحل آزمایشی، حیاتی است.
علاوه بر ابتکارات فوق، تقویت شبکه‌های ایمنی مالی منطقه‌ای امری ضروری است. ابتکار چندجانبه چیانگ مای (CMIM) که ظرفیت وام‌دهی ۲۴۰ میلیارد دلاری به اقتصادهای آسه‌آن به‌اضافه سه در مواجهه با بحران‌های تراز پرداخت‌ها را دارد، باید تقویت شود. اصلاحات مورد نظر که با اتکا به کار دفتر تحقیقات اقتصاد کلان (AMRO) دنبال می‌شود، شامل معرفی یک تسهیلات تأمین مالی سریع و بررسی کمک‌های سرمایه‌ای پرداخت‌شده است. این اصلاحات به منظور افزایش انعطاف‌پذیری و اعتبار CMIM برای پاسخ مؤثرتر به شوک‌های ناگهانی مرتبط با دلار طراحی شده‌اند.
گزارش از: امیرحسین مستقل، کارشناس اقتصادی