به گزارش اقتصادرَوا؛ دولت چین اخیراً طرح ویزای جدیدی تحت عنوان «ویزای K» را برای جذب متخصصان جوان واجد شرایط در حوزه‌های علم‌وفناوری راه‌اندازی کرده است. این ابتکار بخشی از یک هدف استراتژیک گسترده‌تر است که توسط رئیس‌جمهور شی جین‌پینگ تعیین شده و بر تقویت توسعه صنایع علمی و فناوری چین و دستیابی به خودکفایی در نوآوری و فناوری تأکید دارد، به‌ویژه در بستر رقابت ژئوپلیتیکی فزاینده با ایالات متحده. با این حال، اجرای این طرح بلافاصله با واکنش منفی و انتقادات شدید در داخل کشور مواجه شد.

منطق سیاست و دامنه هدف

ویزای K که به منظور جذب «متخصصان جوان واجد شرایط علم‌وفناوری» طراحی شده، به عنوان نمادی از «چین بازتر و با اعتماد به نفس بیشتر» از سوی رسانه‌های دولتی توصیف شد. تحلیلگران اظهار داشتند که این طرح به طور خاص برای جذب چینی‌های مقیم خارج از کشور و کارگران ماهر از کشورهای در حال توسعه (جنوب جهانی) مانند هند، روسیه، آسیای جنوب شرقی و خاورمیانه جذاب خواهد بود. هدف این برنامه تأمین نیروی کار ماهر در حوزه‌های اولویت‌دار مانند زیست‌پزشکی و هوش مصنوعی است. برخلاف بسیاری از ویزاهای موجود، ویزای K متقاضیان را ملزم نمی‌کند که توسط یک کارفرمای چینی یا نهاد دیگری حمایت شوند.

زمان‌بندی این طرح قابل توجه است؛ چرا که پس از وضع عوارض ۱۰۰ هزاردلاری توسط ایالات متحده بر ویزای H-1B برای کارگران بسیار ماهر صورت گرفت. به گفته تحلیلگران، این اقدام چین یک بازی بلندمدت برای تبدیل شدن به یک قدرت علمی و فناوری است و نشان‌دهنده تلاش پکن برای جذب استعدادهای بین‌المللی در زمانی است که معتقد است آمریکا در حال محدود کردن توسعه صنایع پیشرفته آن (مانند نیمه‌رساناها) است.

مخالفت داخلی و چالش‌های اقتصادی

علی‌رغم اهداف استراتژیک دولت، طرح ویزای K با واکنش ملی‌گرایانه و در مواردی بیگانه‌ستیزانه در داخل چین مواجه شده است. این مخالفت عمدتاً ناشی از نگرانی‌ها در مورد بدتر شدن بازار کار داخلی است، به طوری که نرخ بیکاری جوانان در ماه اوت به بالاترین حد خود در دو سال گذشته (نزدیک به ۱۹ درصد) رسید. جوانان چینی ابراز نگرانی کردند که این طرح رقابت شغلی را در شرایطی که یافتن شغل در حوزه‌های فناوری و علوم دشوار شده، افزایش می‌دهد.

برخی از منتقدان در فضای مجازی پرسیدند که چرا کشوری که میلیون‌ها فارغ‌التحصیل در رشته‌های مهندسی و علوم تولید می‌کند، به طرح‌های جذب استعدادهای خارجی نیاز دارد و چرا به جای آن، استعدادهای داخلی خود را پرورش نمی‌دهد. برخی از نظرات تندروتر، اعطای ویزا به دانشجویان هندی را نوعی «خیانت» به سربازانی دانستند که در درگیری‌های مرزی گذشته با همسایه جنوبی جان باختند.

پاسخ رسمی و موانع جذب استعداد

این واکنش‌های منفی، دولت را مجبور به موضع دفاعی کرد. رسانه‌های دولتی، از جمله روزنامه دولتی «پیپلز دیلی»، مقالاتی را در دفاع از این طرح منتشر کرده و ادعا کردند که این سیاست مورد سوءتعبیر قرار گرفته و باعث «اضطراب غیرضروری» شده است. رسانه‌های دولتی اذعان کردند که اگرچه چین از نظر منابع انسانی در مجموع در سطح جهانی پیشرو است، اما همچنان با کمبود استعدادهای سطح بالا، به ویژه در حوزه‌های تخصصی مانند تولید، روبرو است.

تحلیلگران انتظار دارند که این سیاست بر جذب یک گروه «بسیار مستعد اما محدود» از متخصصان دارای مهارت‌های استثنایی تمرکز کند. هند، به دلیل داشتن تعداد زیادی فارغ‌التحصیل در رشته‌های علم‌وفناوری، به عنوان ذی‌نفعی طبیعی دیده می‌شود. با این حال، چالش‌های عملی مهمی در راه جذب گسترده استعدادها وجود دارد؛ به‌ویژه موانع زبانی و فرهنگی. یک مدیر اجرایی دانشگاهی در هند نسبت به اینکه موجی از دانشجویان هندی به دنبال شغل در چین باشند، ابراز تردید کرد، زیرا زبان چینی حتی به عنوان سومین یا چهارمین زبان انتخابی رایج در آنجا مطرح نیست.

در مجموع، طرح ویزای K چین یک حرکت استراتژیک با هدف تضمین برتری فناوری در درازمدت است، اما موفقیت آن به شدت به توانایی دولت در مدیریت هم‌زمان شکاف‌های داخلی بازار کار و غلبه بر موانع زبانی و فرهنگی برای جذب استعدادهای کلیدی از خارج بستگی دارد.

اگر بخواهیم طرح ویزای K را درک کنیم، می‌توان آن را به یک کشاورز تشبیه کرد که در بحبوحه خشکسالی داخلی، تصمیم می‌گیرد به جای تکیه صرف بر بذرهای محلی (فارغ‌التحصیلان داخلی)، بذرهای اصلاح‌شده و بسیار باکیفیت را از خارج (متخصصان سطح بالا) وارد کند تا از برداشت محصول در حوزه‌های حیاتی (فناوری‌های پیشرفته) اطمینان یابد. این اقدام اگرچه می‌تواند تضمین‌کننده موفقیت درازمدت باشد، اما با خطر افزایش نارضایتی در میان کارگران محلی (فارغ‌التحصیلان داخلی) روبرو است که معتقدند منابع باید صرف تقویت زیرساخت‌های داخلی شود. چین در اینجا در حال موازنه بین نیازهای استراتژیک بلندمدت و ثبات اجتماعی کوتاه‌مدت است.

گزارش از: امیرحسین مستقل، کارشناس اقتصادی