تشدید عطش نقدینگی بانک‌ها / واکنش محتاطانه بانک مرکزی
به گزارش خبرنگار اقتصادرَوا، براساس تازه‌ترین گزارش بانک مرکزی، در جریان عملیات بازار باز تا 29 بهمن‌ماه، میزان درخواست اعتبار بانک‌ها به حدود 290 هزار میلیارد تومان رسیده است که از این میزان، تقریباً 86 درصد آن مورد پذیرش قرار گرفته است. روند افزایش تقاضای بانک‌ها طی هفته‌های اخیر و رجوع گسترده آن‌ها به بازارهای بین‌بانکی، نشان‌دهنده تنگنای نقدینگی در سیستم بانکی کشور است. علاوه بر این، از اواخر تابستان تاکنون، بانک مرکزی دیگر تمامی درخواست‌های اعتباری بانک‌ها را تأیید نمی‌کند. تحلیلگران اقتصادی این اقدام را در راستای سیاست‌های پولی انقباضی بانک مرکزی برای کنترل نقدینگی و مهار تورم ارزیابی می‌کنند.
کنترل نقدینگی و محدودیت در تأمین مالی بانک‌ها
همان‌طور که افراد برای دریافت وام به بانک‌ها مراجعه می‌کنند، بانک‌ها نیز برای تأمین مالی نیازهای خود، به بانک مرکزی رجوع کرده و در ازای وثیقه‌گذاری اوراق، درخواست اعتبار می‌کنند. این فرآیند در قالب عملیات بازار باز انجام می‌شود که طی آن بانک مرکزی میزان اعتبار تخصیصی، نرخ سود و مدت بازخرید اوراق را تعیین می‌کند.
بر اساس گزارش جدید، 22 بانک و موسسه اعتباری در مجموع 290 هزار و 110 میلیارد تومان اعتبار درخواست کرده‌اند که این رقم نسبت به هفته گذشته کاهش 5.6 همتی داشته است. در این میان، بانک مرکزی 250 هزار میلیارد تومان از این تقاضا را پذیرفته که نسبت به هفته قبل، افزایش 20 هزار میلیارد تومانی نشان می‌دهد. نرخ پذیرش درخواست‌ها که در هفته گذشته 77.8 درصد بود، اکنون به 86 درصد رسیده است. این در حالی است که در ماه‌های اخیر، این نرخ به‌طور متوسط در محدوده 70 درصد قرار داشت و بانک مرکزی از تخصیص اعتبار به تمامی بانک‌ها خودداری می‌کرد.
کارشناسان معتقدند که این اقدام بانک مرکزی در راستای کاهش سیاست‌های پولی انبساطی و مهار تورم صورت گرفته است. در نتیجه، بانک‌هایی که موفق به دریافت کامل اعتبار موردنیاز خود از بانک مرکزی نمی‌شوند، به سراغ شبکه بانکی و بازار بین‌بانکی می‌روند. همچنین، بر اساس آمارهای بانک مرکزی، رشد نقدینگی در بهمن‌ماه نسبت به آخرین گزارش منتشرشده (مربوط به آذرماه) کاهش داشته است، که می‌تواند تأییدی بر تأثیر سیاست‌های انقباضی این نهاد باشد.
در حراج اخیر، تمامی اعتبارهای تخصیص‌یافته دارای سررسید هفت‌روزه بوده و بانک‌ها باید بدهی خود را در پایان مدت، با نرخ سود 23 درصد بازپرداخت کنند. فرآیند تأمین مالی بانک‌ها از طریق این ابزار که به آن "ریپو" گفته می‌شود، شامل فروش اوراق توسط بانک‌ها به بانک مرکزی و بازخرید آن‌ها در سررسید تعیین‌شده است.
تاکنون، 231 هزار و 150 میلیارد تومان از اوراقی که نزد بانک مرکزی به وثیقه گذاشته شده بودند، توسط بانک‌ها بازخرید شده است. از سوی دیگر، میزان مانده اعتبارات سررسیدنشده به 250 هزار میلیارد تومان رسیده است. بررسی روند هفته‌های اخیر نشان می‌دهد که میزان توافق‌های سررسیدنشده تقریباً برابر با میزان اعتبار تخصیص‌یافته بانک مرکزی بوده است. این مسئله نشان می‌دهد که عملیات بازار باز در یک تعادل نسبی قرار گرفته است و بانک‌ها به‌اندازه همان اعتباری که دریافت کرده‌اند، موظف به تسویه هستند.
افزایش تقاضای بانک‌ها در بازار شبانه
یکی از دیگر روش‌های تأمین نقدینگی بانک‌ها، استفاده از اعتبارگیری در بازار قاعده‌مند (بازار شبانه) است. در این بازار، بانک‌ها اوراق خود را به‌عنوان وثیقه ارائه کرده و در بازه‌ای 24 تا 48 ساعته، با نرخ بهره 24 درصد، آن‌ها را بازخرید می‌کنند.
در طول هفته منتهی به 29 بهمن، بانک‌ها به‌طور میانگین روزانه حدود 52 هزار میلیارد تومان از این بازار اعتبار دریافت کرده‌اند. این میزان تقاضای بالا، تأییدی بر کمبود نقدینگی در نظام بانکی کشور است.
در روز 23 بهمن، هفت بانک مجموعاً 40 هزار و 720 میلیارد تومان اعتبار دریافت کردند و در پایان همان روز، 29 هزار و 140 میلیارد تومان از این اعتبارات سررسید شد. طی روزهای 24 تا 26 بهمن، بازار سرمایه تعطیل بود و پس از آن، در 27 بهمن، هفت بانک دیگر 40 هزار و 190 میلیارد تومان اعتبارگیری کردند. در این روز، 40 هزار و 820 میلیارد تومان بازپرداخت نیز انجام شد. در نهایت، در 29 بهمن، هشت بانک مجموعاً 57 هزار و 980 میلیارد تومان اعتبار دریافت کردند و 60 هزار و 280 میلیارد تومان نیز سررسید شد.
به‌طور کلی، در هفته اخیر، مجموع نقدینگی تزریق‌شده به بانک‌ها از طریق عملیات بازار باز و بازار شبانه، از مرز 300 هزار میلیارد تومان عبور کرده است. با این وجود، اگر میزان اضافه‌برداشت بانک‌ها از بانک مرکزی نیز در نظر گرفته شود، می‌توان دریافت که این رقم تنها حداقل میزان کسری نقدینگی در سیستم بانکی را نشان می‌دهد.