به گزارش خبرنگار اقتصادرَوا، عید نوروز هر ساله میلیون‌ها نفر را به سفر و دیدار نقاط مختلف کشور ترغیب می‌کند. در این میان، یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مسافران، تأمین اقامتگاه مناسب است. طرح اسکان نوروزی در مدارس که با هدف ارائه اقامتگاه‌های ارزان‌قیمت به مسافران و کاهش فشار بر مراکز اقامتی کشور طراحی شده است، به یکی از گزینه‌های اصلی بسیاری از خانواده‌ها تبدیل شده است. این طرح به ویژه در شهرهای پرتردد و گردشگرپذیر، با استقبال خوبی مواجه شده و توانسته بخشی از نیازهای اقامتی مسافران را تأمین کند. اما این موضوع صنعت هتلداری کشور را با چالش‌های جدی مواجه کرده است. کاهش درآمد و کاهش نرخ اشغال اتاق‌ها تنها بخشی از آسیب‌های طرح اسکان در مدارس به هتل‌ها به شمار می‌رود.

یکی از دلایل اصلی استقبال مسافران از اسکان در مدارس، قیمت پایین آن است. در شرایطی که هزینه‌های سفر به طور چشمگیری افزایش یافته، بسیاری از خانواده‌ها به دنبال راهکارهایی برای کاهش هزینه‌های خود هستند. مدارس، با ارائه اقامتگاه‌های ارزان‌قیمت، این امکان را برای آن‌ها فراهم می‌کنند.

براساس آمار اعلام‌شده، از تاریخ ۲۵ اسفند تا ۱۵ فروردین، مجموعاً ۶۰ میلیون و ۹۷۰ هزار و ۵۲۳ نفر-شب اقامت در سراسر کشور ثبت شده است. از این تعداد، ۱۰ میلیون و ۳۷۶ هزار و ۴۳۳ نفر-شب اقامت مربوط به مراکز اقامتی رسمی بوده است. همچنین میزان اقامت ثبت‌شده در کلاس‌های درس مدارس و مراکز اقامتی فرهنگیان به ۳ میلیون و ۵۱۶ هزار و ۵۵۶ نفر-شب رسیده است.

سازمان میراث فرهنگی همواره از اقامتگاه‌های رسمی حمایت کرده و اسکان مسافران در مدارس را عامل اختلال در نظام اقتصادی گردشگری کشور می‌داند. این سازمان بارها بر لزوم تعطیلی یا محدود کردن استفاده از مدارس به‌عنوان محل اقامت مسافران تأکید کرده است. اما در مقابل، سازمان آموزش و پرورش بر این باور است که زیرساخت‌های اقامتی کشور در بسیاری از مناطق محدود بوده و در شهرهای اصلی نیز در زمان‌های پرتردد مانند نوروز و تابستان با کمبود ظرفیت مواجه هستیم. در میان این اختلاف‌نظرها، اسکان مسافران در مدارس همواره با موافقان و مخالفان زیادی همراه بوده است.

با این حال، واقعیت این است که گردشگری در ایران با شرایط بحرانی روبروست؛ بحرانی که از هجوم گسترده مسافران در ایام نوروز به شهرها ناشی می‌شود و دغدغه موقت مسئولان را به همراه دارد، و همچنین از رکود حضور گردشگران در سایر فصول که مشکلات ادامه‌دار صاحبان مراکز اقامتی را رقم می‌زند. یکی از دلایل اصلی این شرایط، ماهیت شدیداً فصلی گردشگری در ایران است که به عدم تعادل در رونق این صنعت دامن زده است. علاوه بر این، کمبود اقامتگاه‌های مناسب برای سفرهای جمعی و ارزان‌قیمت، به بحران گردشگری کشور شدت بخشیده است.

هرچند مسئولان میراث فرهنگی بر این امر پافشاری دارند که برای اسکان تمام گردشگران ظرفیت کافی وجود دارد، اما واقعیت چیز دیگری را نشان می‌دهد؛ سردرگمی مسافران در نوروز و تابستان و نبود اقامتگاه مناسب در بسیاری از شهرها خلاف این ادعا را ثابت کرده است. مشکل اصلی این است که توزیع اقامتگاه‌ها در کشور توازن مناسبی ندارد و نیازهای گردشگران و توان مالی آن‌ها را به‌درستی پاسخ نمی‌دهد.

ادامه این روند باعث شکل‌گیری عادتی در میان گردشگران می‌شود؛ آن‌ها ترجیح می‌دهند سفرهای خود را به تعطیلات خاص، مانند نوروز محدود کنند تا بتوانند از امکان اسکان ارزان‌قیمت مدارس بهره‌مند شوند. این مسئله به تشدید ماهیت فصلی گردشگری در کشور منجر شده و مشکلات موجود را عمیق‌تر می‌کند. از سوی دیگر، این وضعیت موجب می‌شود بخش خصوصی که نقش مهمی در توسعه زیرساخت‌های اقامتی دارد، نسبت به سرمایه‌گذاری در حوزه گردشگری دلسرد شود. در نتیجه، درآمد حاصل از گردشگری به‌شدت کاهش می‌یابد و فرصت‌های شغلی مرتبط نیز به‌وجود نمی‌آید.

برای حل این مشکل، راهکارهای مختلفی پیشنهاد شده است. برخی از کارشناسان معتقدند که باید طرح اسکان نوروزی در مدارس را به‌طور کلی متوقف کرد. آن‌ها بر این باورند که این طرح باعث تضعیف صنعت هتلداری شده و به اقتصاد کشور آسیب می‌رساند. اما برخی دیگر معتقدند که توقف این طرح، به دلیل نیاز بسیاری از خانواده‌هایی با درآمد پایین‌تر به اقامتگاه ارزان‌قیمت، امکان‌پذیر نیست.

آن‌ها پیشنهاد می‌کنند که به جای توقف طرح، باید آن را به‌گونه‌ای اصلاح کرد که به صنعت هتلداری آسیب کمتری وارد شود.

یکی از راهکارهای پیشنهادی، محدود کردن زمان و مکان اسکان در مدارس است. به عنوان مثال، می‌توان اسکان در مدارس را تنها در شهرهایی که ظرفیت هتل‌ها کافی نیست، اجرا کرد. راهکار دیگر، افزایش کیفیت خدمات ارائه‌شده در هتل‌ها و ارائه تخفیف‌های ویژه به خانواده‌هایی با درآمد پایین است. هتل‌ها می‌توانند با ارائه خدمات باکیفیت و قیمت مناسب، مسافران را به استفاده از هتل‌ها ترغیب کنند. ایجاد اقامتگاه‌های مختلف برای قشرهای مختلف درآمدی یکی از بهترین راهکارهاست.

در مجموع، اسکان نوروزی در مدارس اگرچه راهکاری برای ارائه اقامتگاه ارزان‌قیمت و کاهش فشار بر خانواده‌ها بوده، اما چالش‌های جدی برای صنعت گردشگری کشور، به‌ویژه هتل‌ها، ایجاد کرده است. فصلی بودن گردشگری در ایران، کمبود زیرساخت‌های اقامتی مناسب و تأثیرات منفی این طرح بر سرمایه‌گذاری بخش خصوصی از مهم‌ترین پیامدهای این وضعیت است.

برای خروج از این بحران، لازم است تعادل میان نیازهای مسافران با درآمد پایین‌تر و حمایت از صنعت هتلداری برقرار شود. اصلاح طرح اسکان مدارس، ارائه خدمات باکیفیت‌تر در هتل‌ها با قیمت مناسب، و توسعه انواع اقامتگاه‌ها برای گروه‌های مختلف درآمدی می‌تواند راه‌حلی جامع باشد که هم از مسافران حمایت کند و هم صنعت گردشگری کشور را تقویت کند.

گزارش از: ماندانا رادان، کارشناس اقتصادی