به گزارش خبرنگار اقتصادرَوا، بخش کشاورزی به عنوان مهم‌ترین بخش اقتصادی کشور است، امنیت غذایی جامعه با آن گره خورده است. این بخش باید با اتکا بر تولید ملی و استفاده بهینه از منابع و همچنین حفاظت از منابع طبیعی نیاز غذایی را تامین کند. از طرفی امنیت غذایی به عنوان یکی از ارکان اساسی امنیت ملی ایران، در سال‌های اخیر با چالش‌های متعددی روبرو شده است. از یک سو تحریم‌های بین‌المللی و از سوی دیگر بحران کم‌آبی، سیاست‌های خودکفایی غذایی کشور را تحت تأثیر قرار داده است.

بر همین اساس کالاهای استراتژیک در تحقق این مهم نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کنند. بذر به عنوان یکی از مهم‌ترین محصولات استراتژیک در زنجیره امنیت غذایی در راستای تامین امنیت غذایی در مسیر خود کفایی قرار دارد و طبق آمارمنتشر شده 98 درصد بور کشاورزی کشور از طریق تولیدات داخلی تامین می‌شود. این در حالی است که سال‌های گذشته بذر به خصوص بذرهای هیبریدی از طریق واردات صورت می‌گرفت.

در تولید گندم از طریق اجرای سیاست خرید تضمینی گندم از سوی دولت در این محصول به خودکفایی رسیده‌ایم. البته نکته حائز اهمیت آن است که با به دلیل خشکسالی و کمبود منابع آبی به نظر می‌رسد در سال پیش رو سهم گندم در سبد وارداتی افزایش پیدا کند. این در حالی است که تلاش برای خودکفایی در تولید گندم نیازمند برنامه‌ریزی دقیق مبتنی بر کمبودهاست تا به پایداری در تولید داخلی گندم دست یافت. نیاز سالانه کشور به برنج بیش از 3.5 میلیون تن است که از این میزان حدود 2.5 میلیون تن در داخل تولید می‌شود و مابقی از کانال واردات تامین می‌شود.

مصرف روغن خوراکی کل کشور نیز یک میلیون و 600هزار تن برآورد شده است که حدود 90 درصد آن از محل واردات تامین می‌شود. شکر 2.2 میلیون تن نیاز سالانه براورد شده است که در سال 1403 یک میلیون 800 هزار تن شکر در داخل تولید شد و گویای دستیابی به خودکفایی در این محصول است. در کشور حدود 90 درصد نیاز کشور از طریق تولید داخلی تامین می‌شود و 10 درصد مابقی از طریق واردات است. تلاش برای  خودکفایی در تولید گوشت قرمز با  مشکل کمبود منابع آبی در تناقض است. البته سیاست تخصیص ارز ترجیحی 28500 به واردات کالاهای اساسی در راستای کنترل قیمت انجام می‌شود تا از افزایش بی‌رویه قیمت کالاهای اساسی جلوگیری شود.

خودکفایی در محصولات استراتژیک در راستای تامین امنیت غذایی با توجه به تحریم‌ها در برابر خشکسالی و کمبود منابع آبی دوگانه‌ای را به وجود آورده است.

به نظر میرسد اگر با همین روش مدیریتی و کشاورزی سنتی ادامه دهیم با بحران جدی روبه‌رو خواهیم بود. از طرفی کمبود منابع آبی و کمبود کالاهای اساسی امنیت غذایی را دچار مشکل خواهد. این امر نیازمند سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و ارتقای تکنولوژی تاسیسات کشاورزی است تا بر چالش‌ها فائق آمد. همچنین استفاده از هوش مصنوعی برای تحلیل داده‌های کشاورزی، استفاده از GPS و بیوتکنولوژی (توسعه بذرهای مقاوم)، اصلاح الگوی کشت از راهکارهایی است که می‌توان به کار برد.

مثال بارز آن کشت برنج در خوزستان است که رسما ممنوع اعلام شد. البته کشت برنج در ایران هنوز به روش سنتی انجام می‌شود و هدر رفت آب زیادی دارد این مشکل به اضافه کشت برنج در خوزستان منابع را به شدت هدر داد.

ایران در مسیر خودکفایی محصولات استراتژیک کشاورزی پیشرفت‌های قابل توجهی داشته است، اما ادامه این روند با روش‌های فعلی و در شرایط بحران آب، آینده امنیت غذایی کشور را با تهدید جدی مواجه کرده است و نیازمند تحولی اساسی در مدیریت منابع آب و به کارگیری فناوری‌های نوین کشاورزی هستیم. سیاست‌گذاران باید بین ادامه راه خودکفایی با روش‌های سنتی و پرهزینه از یک سو، و حرکت به سمت کشاورزی پایدار و هوشمند از سوی دیگر، انتخاب استراتژیک انجام دهند. آینده امنیت غذایی ایران در گرو تصمیم‌گیری هوشمندانه در این برهه حساس است.

گزارش از: مهسا ماندگار، خبرنگار اقتصادی