به گزارش اقتصادرَوا، ایران، سرزمینی غنی از منابع انرژی، امروز با چالشی بزرگ به نام «ناترازی انرژی» دست و پنجه نرم می‌کند. این پدیده، که در آن تقاضای انرژی از عرضه پیشی می‌گیرد، نه تنها اقتصاد کشور را تحت تأثیر قرار داده، بلکه زندگی روزمره مردم را نیز دچار اختلال کرده است. اما این بحران، تنها یک مشکل نیست؛ بلکه فرصتی است برای بازنگری در سیاست‌ها، اصلاح الگوهای مصرف و حرکت به سمت توسعه پایدار کشور دارد. زنجیره ارزش انرژی، به‌عنوان یکی از ارکان اساسی زیرساخت‌های اقتصادی و اجتماعی، نقش تعیین‌کننده‌ای در دستیابی به توسعه پایدار کشورها دارد. با این وجود، این بخش با چالش‌های متعددی از جمله کمبود شفافیت، هزینه‌های سنگین معاملاتی، اتلاف انرژی، و دشواری در یکپارچه‌سازی منابع انرژی تجدیدپذیر روبرو است. این مشکلات نه تنها به کاهش کارایی و افزایش فشار مالی بر دولت و مصرف‌کنندگان منجر شده‌اند، بلکه به‌عنوان مانعی در مسیر تحقق اهداف کلان اقتصادی و زیست‌محیطی نیز عمل می‌کنند. فناوری بلاکچین، به‌عنوان یک راهکار نوآورانه، ظرفیت قابل توجهی برای تحول و بازطراحی زنجیره ارزش انرژی دارد. با بهره‌گیری از ویژگی‌های منحصر به فردی مانند غیرمتمرکزسازی، شفافیت بالا، و امنیت قوی، این فناوری می‌تواند به بهبود کارایی، کاهش هزینه‌ها، و افزایش شفافیت در فرآیندهای تولید، انتقال، و توزیع انرژی کمک شایانی کند. یکی از قابلیت‌های کلیدی بلاکچین، امکان توکن‌سازی دارایی‌های انرژی و ایجاد بازارهای غیرمتمرکز است که این امر می‌تواند زمینه را برای ادغام موثرتر انرژی‌های تجدیدپذیر و کاهش وابستگی به منابع سوخت فسیلی فراهم آورد.

افزایش شفافیت و کاهش فساد

یکی از بزرگ‌ترین مشکلات زنجیره‌ی ارزش انرژی، عدم شفافیت در معاملات و فرآیندهای مالی است. فناوری بلاکچین با ایجاد یک دفتر کل غیرمتمرکز و تغییرناپذیر، سیستمی شفاف و قابل ردیابی برای ثبت معاملات انرژی فراهم می‌کند. این ویژگی به کاهش فساد، افزایش اعتماد بین ذینفعان، و بهبود نظارت بر فرآیندهای مالی کمک می‌کند.

کاهش هزینه‌های معاملاتی و عملیاتی

زنجیره‌ی ارزش انرژی به‌طور سنتی با هزینه‌های بالای معاملاتی و وجود واسطه‌های متعدد مواجه است. فناوری بلاکچین با استفاده از قراردادهای هوشمند (Smart Contracts)، معاملات را خودکار و ساده‌تر می‌کند و هزینه‌ها را به‌طور قابل توجهی کاهش می‌دهد. این کاهش هزینه‌ها نه تنها به نفع تولیدکنندگان و توزیع‌کنندگان انرژی است، بلکه قیمت نهایی انرژی برای مصرف‌کنندگان را نیز کاهش می‌دهد. بر اساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد (2018)، بلاکچین می‌تواند هزینه‌های معاملاتی در بخش انرژی را تا 30 درصد کاهش دهد.

بهبود کارایی و مدیریت منابع

بلاکچین امکان مدیریت بهینه‌تر منابع انرژی را فراهم می‌کند. با استفاده از این فناوری، می‌توان تلفات انرژی در شبکه‌های انتقال و توزیع را کاهش داد و بهره‌وری سیستم را افزایش داد. بلاکچین می‌تواند با فعال‌سازی معاملات همتا به همتا (P2P) و بهبود مدیریت شبکه، کارایی انرژی را افزایش دهد.

تسهیل ادغام انرژی‌های تجدیدپذیر

با افزایش تقاضا برای انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر، نیاز به سیستم‌هایی که بتوانند این منابع را به‌طور مؤثر در شبکه‌های انرژی ادغام کنند، بیش از پیش احساس می‌شود. بلاکچین با ایجاد بازارهای غیرمتمرکز، امکان معاملات شفاف و مستقیم بین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان انرژی‌های تجدیدپذیر را فراهم می‌کند. پلتفرم‌های مبتنی بر بلاکچین می‌توانند با فعال‌سازی معاملات همتا به همتا، پذیرش انرژی‌های تجدیدپذیر را به‌طور قابل توجهی افزایش دهند.

پشتیبانی از اهداف توسعه پایدار (SDGs)

فناوری بلاکچین با چندین هدف توسعه پایدار (SDGs)، به‌ویژه هدف 7 (انرژی پاک و مقرون‌به‌صرفه) و هدف 13 (اقدام برای مقابله با تغییرات اقلیمی)، همسو است. با بهبود کارایی انرژی، کاهش هزینه‌ها، و تسهیل ادغام انرژی‌های تجدیدپذیر، بلاکچین به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و مقابله با تغییرات اقلیمی کمک می‌کند. سازمان ملل متحد (2020) بلاکچین را به‌عنوان یک عامل کلیدی در دستیابی به توسعه پایدار معرفی کرده است.

افزایش رقابت‌پذیری در سطح جهانی

کشورهای پیشرو در حال استفاده از فناوری‌های نوین مانند بلاکچین برای مدرنیزه‌سازی بخش انرژی خود هستند. برای اینکه ایران در بازار جهانی انرژی رقابت‌پذیر باقی بماند، باید از بلاکچین برای بهبود زنجیره‌ی ارزش انرژی خود استفاده کند. بر اساس گزارش Deloitte (2020)، پذیرش بلاکچین در بخش انرژی می‌تواند رقابت‌پذیری یک کشور را با ایجاد سیستم‌های انرژی کارآمدتر و شفاف‌تر افزایش دهد.

یادداشت از: سینا نوروزی، پژوهشگر اقتصادی