یکی از مهم‌ترین چالش‌های بنگاه‌های اقتصادی در شرایط رکود، تأمین سرمایه و نقدینگی است. این مسئله ارتباط مستقیمی با میزان فروش بنگاه‌ها دارد که خود تابعی از قدرت خرید و درآمد خانوارهاست. در همین راستا، دولت و بانک مرکزی وظیفه دارند از طریق سیاست‌های مالی و پولی مناسب، تقاضای موثر در بازار را تقویت کنند تا ضمن رونق تولید، کشور از رکود اقتصادی خارج شود.

اقتصاد ایران که طی سال‌های اخیر با رکود و چالش‌های اقتصادی متعددی مواجه بوده، راهکارهای گوناگونی را برای تحریک تقاضا و رونق تولید تجربه کرده است. یکی از این سیاست‌ها، اعطای تسهیلات خرد به خانوارها از طریق کارت‌های اعتباری بود که با همکاری بانک‌ها و لندتک‌ها اجرا شد. این سیاست اگرچه در کوتاه‌مدت به افزایش قدرت خرید خانوارها منجر شد، اما به دلیل ورود سریع نقدینگی به بازارهای موازی، اثرات تورمی قابل توجهی داشت و نقدینگی را از چرخه تولید خارج کرد.

معرفی طرح جدید بانک مرکزی: کارت رفاهی متصل به اوراق گام

در تازه‌ترین اقدام، بانک مرکزی از کارت رفاهی متصل به اوراق گام رونمایی کرده است. در این مدل، خانوارها پس از اعتبارسنجی بانکی، کارت اعتباری با سقف ۳۰۰ میلیون تومان دریافت می‌کنند و می‌توانند از فروشگاه‌های طرف قرارداد بانک مرکزی خرید کنند. تفاوت این طرح با کارت‌های اعتباری سنتی در نحوه تسویه مالی با فروشندگان است.

پس از خرید خانوار، مبلغ پرداختی به‌جای واریز نقدی، به‌صورت اوراق گام به فروشنده تخصیص داده می‌شود. فروشنده می‌تواند این اوراق را نزد خود نگه دارد و در سررسید یک‌ساله به بانک تحویل دهد یا آن را در بازار ثانویه بفروشد. این فرآیند باعث کاهش خلق پول آنی در شبکه بانکی می‌شود، اما در عین حال، قیمت کالاها در شبکه پذیرندگی افزایش می‌یابد.

آیا این طرح تورمی است؟

اگرچه بانک مرکزی این طرح را به‌عنوان یک سیاست ضدتورمی معرفی کرده، اما اثرات آن بر تورم به عوامل مختلفی بستگی دارد. از یک سو، فروشندگان به دلیل دریافت اوراق گام به جای وجه نقد، قیمت کالاهای خود را افزایش می‌دهند تا هزینه فرصت ناشی از تأخیر در دریافت پول را جبران کنند که این موضوع فشار تورمی مستقیمی بر خانوارها وارد می‌کند. از سوی دیگر، اگر بانک‌ها برای حفظ ثبات قیمتی، ارزش اسمی اوراق را افزایش دهند، این اقدام باعث رشد نقدینگی در زمان سررسید شده و اثرات تورمی خواهد داشت. بااین‌حال، یکی از مزایای این طرح، گردش بیشتر نقدینگی در زنجیره تولید است که می‌تواند بخشی از فشار تورمی ناشی از افزایش نقدینگی را تعدیل کند.

طرح کارت رفاهی متصل به اوراق گام اگرچه نسبت به کارت‌های اعتباری سنتی، مزیت چرخش پول در بخش تولید را دارد، اما همچنان از جنبه افزایش قیمت کالاها و تأثیرات آتی بر نقدینگی، یک سیاست تورمی محسوب می‌شود. این طرح می‌تواند در کوتاه‌مدت به تحریک تقاضا و افزایش تولید کمک کند، اما در بلندمدت نیازمند مدیریت دقیق برای جلوگیری از اثرات تورمی آن خواهد بود.